Badanie zależności temperatury wrzenia wody od ciśnienia

Ćwiczenie C2

Badanie zależności temperatury wrzenia wody od ciśnienia

C2.1. Cel ćwiczenia Celem ćwiczenia jest pomiar zależności temperatury wrzenia wody od ciśnienia (poniżej ciśnienia atmosferycznego), przeprowadzenie dyskusji otrzymanych wyników i źródeł niepewności pomiarowych oraz wyznaczenie ciepła przemiany ciecz-gaz (ciepła parowania).

C2.2. Zagadnienia związane z tematyką ćwiczenia — Stany skupienia, — przemiany fazowe I i II rodzaju, — ciepło przemiany fazowej (w szczególności właściwe ciepło parowania i molowe ciepło parowania), — wykres fazowy dla wody, — równanie stanu gazu doskonałego, — równanie Clausiusa-Clapeyrona, — parowanie, wrzenie, — ciśnienie, ciśnienie pary nasyconej, jednostki ciśnienia i metody pomiaru ciśnienia, — metoda najmniejszych kwadratów.

C2.3. Literatura [1] Szczeniowski S.: Fizyka doświadczalna, cz. 2, Ciepło i fizyka cząsteczkowa, PWN, Warszawa. [2] Dryński T.: Ćwiczenia laboratoryjne z fizyki, PWN, Warszawa. [2] Halliday D., Resnick R., Walker J.: Podstawy fizyki, cz. 2,PWN, Warszawa. [3] Massalski J., Massalska M., Fizyka dla inżynierów, cz. 1, WNT, Warszawa.

22

Ćwiczenie C2

[4] Metody wykonywania pomiarów i szacowania niepewności pomiarowych, http://ftims.pg.edu.pl/documents/10673/20436990/wstep.pdf

C2.4. Przebieg ćwiczenia i zadania do wykonania

Układ doświadczalny Rysunek C2.1 przedstawia schemat układu pomiarowego, zaś rysunek C2.2 zdjęcie układu z zaznaczonymi na schemacie elementami. Układ ten umożliwia pomiar temperatury wrzenia wody pod różnymi ciśnieniami. Główne elementy aparatury: — K — podgrzewana kolba z wodą1 połączona z układem, w którym można regulować ciśnienie używając pompy próżniowej PP i zaworów Z1 oraz Z2, — M — manometr (wakuometr) do pomiaru ciśnienia w kolbie; — T — termometr do pomiaru temperatury wody; — Ch — chłodnica umożliwiająca skraplanie się pary wodnej i powrót wody do kolby, — A — autotransformator zasilający płaszcz grzejny PG. Przebieg doświadczenia 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8.

Włączyć obieg wody w chłodnicy. Zawór Z1 przełączyć w położenie I, zawór Z2 przełączyć w położenie I. Włączyć płaszcz grzejny włączając autotransformator. Włączyć pompę próżniową i odpompować powietrze z aparatury do podciśnienia określonego przez prowadzącego ćwiczenie. Zaworem Z1 zapowietrzyć pompę przez ustawienie go w położenie II (ma to zapobiec wciągnięciu oleju z pompy do obszaru próżni). Wyłączyć pompę. Odczytać ciśnienie atmosferyczne na barometrze znajdującym się w pracowni. Wykonać serię pomiarów temperatury wrzenia wody przy coraz mniejszym podciśnieniu. W tym celu przełączyć zawór Z2 z położenia I do II i zwiększyć stopniowo ciśnienie wewnątrz układu. Po osiągnięciu założonej wartości zawór Z2 przełączyć w położenie I. Poczekać aż woda podgrzeje się do temperatury, 1

W celu uniknięcia przegrzania wody z powodu braku centrów parowania, często wprowadza się do naczynia substancje o dużej powierzchni czynnej. Dlatego też do kolby zostały wprowadzone fragmenty ceramicznego, porowatego materiału umożliwiającego powstawanie pęcherzyków pary.

Badanie zależności temperatury wrzenia wody od ciśnienia

23

Rysunek C2.1. Schemat układu pomiarowego

w której zacznie wrzeć. Odczytać temperaturę wrzenia, skontrolować podciśnienie na wakuometrze. W ten sposób zwiększać skokowo ciśnienie aż do ciśnienia równego ciśnieniu atmosferycznemu (wartość „0” na wakuometrze). 9. Po skończeniu pomiarów należy wyłączyć płaszcz grzejny (wyłączyć autotransformator), włączyć wiatraczek, zawór Z2 przełączyć w położenie III, zawór Z1 przełączyć w położenie I. Włączyć pompę i odpompowywać przez chwilę powietrze ze zbiornika próżni wstępnej (w celu osuszenia zbiornika). 10. Zapowietrzyć aparaturę zaworem Z1 przełączając go w położenie III i wyłączyć pompę. 11. Odczytać ciśnienie atmosferyczne na barometrze znajdującym się w pracowni. 12. Odejmując od ciśnienia atmosferycznego zmierzoną wartość podciśnienia wyliczyć rzeczywiste ciśnienie panujące w naczyniu z wodą przy każdym pomiarze.

Zadania do wykonania C2.1. Wyznaczyć temperaturę wrzenia wody dla różnych wartości ciśnienia. C2.2. Korzystając z otrzymanych wyników eksperymentalnych, sporządzić wy-

24

Ćwiczenie C2

Rysunek C2.2. Zdjęcie układu pomiarowego

kres zależności temperatury wrzenia od ciśnienia: T = f (p). Na wykresie zaznaczyć niepewności pomiarowe i przedyskutować otrzymane wyniki. C2.3. Sporządzić wykres zależności ln p = f (1/T ) i wyznaczyć wartość molowego ciepła parowania wody λ (metodą graficzną i/lub metodą najmniejszych kwadratów). Uzupełnienie do zadania C2.3 Zależność temperatury wrzenia cieczy od ciśnienia określa równanie Clausiusa - Clapeyrona: dp λ = , (C2.1) dT (Vp − Vc ) T gdzie λ — molowe ciepło parowania, Vp — molowa objętość pary w temperaturze T , Vc –– molowa objętość cieczy w temperaturze T . Przyjmując, że: — λ jest stałe – co w przybliżeniu jest słuszne dla różnicy temperatur równej kilkadziesiąt stopni (w zakresie od 273 K do 373 K ciepło parowania wody maleje o mniej niż 10%); — molowa objętość pary jest dużo większa od molowej objętości cieczy, Vp  Vc ; — para wodna w niezbyt wysokich temperaturach zachowuje się jak gaz doskonały, Vp = RT /p, gdzie stała gazowa R=8,314 J/(mol · K);

Badanie zależności temperatury wrzenia wody od ciśnienia

25

otrzymujemy: dp λp . = dT RT 2 Po scałkowaniu równania (C2.2) dostajemy: ln

λ p =− p0 R



(C2.2)

1 1 , − T T0 

(C2.3)

gdzie stałe całkowania p0 i T0 odpowiadają ciśnieniu i temperaturze pary nasyconej w pewnych wybranych warunkach. Sprowadzamy równanie (C2.3) do postaci liniowej stosując następujące podstawienie: y = ln p,

x=

1 , T

λ a=− , R

b=

λ + ln p0 . RT0

(C2.4)

Zależność ta pozwala na wyznaczenie wartości molowego ciepła parowania wody λ metodą najmniejszych kwadratów.

C2.5. Rachunek niepewności Niepewność pomiaru temperatury wrzenia ∆T i ciśnienia ∆p oceniamy w czasie wykonywania pomiarów na podstawie podziałki użytego termometru i ciśnieniomierzy. Niepewność pomiaru molowego ciepła parowania wody λ obliczamy jako niepewność standardową wielkości mierzonej pośrednio, bo wyrażonej przez współczynnik kierunkowy a. Niepewność pomiaru a obliczamy stosując odpowiednie wzory metody najmniejszych kwadratów.