Droga do gwiazd Michała Kusiaka z Żywca

Starostwo Powiatowe w Żywcu ul. Krasińskiego 13 +48 33 860 50 23 [email protected]

24.01.2014

Droga do gwiazd Michała Kusiaka z Żywca

Droga do gwiazd…czyli jak moje imię trafiło w kosmos. Planetoida (376574) Michalkusiak. Astronomia to jedna z niewielu dziedzin, w której pasjonaci astronomii niekoniecznie związani zawodowo z tematem, mają szansę zostać odkrywcami. Takie marzenie towarzyszyło mi od dzieciństwa. W okresie uczęszczania do gimnazjum i liceum, w zajęciach pozalekcyjnych prowadzonych przez nauczycieli, a także samodzielnie w domu pozyskałem podstawy wiedzy, które okazały się być przydatne w prowadzeniu pierwszych prostych obserwacji nieba. Dlaczego komety? Pierwszym instrumentem, jakim miałem okazję prowadzić swoje obserwacje była lornetka dziadka. To ona początkowo przybliżała mi obiekty, które gołym okiem są trudno widoczne. W latach 1996 i 1997, kiedy na niebie pojawiły się dwie komety: Hyakutake i Hale-Bopp, ich efektowność i zachowanie przykuły moją uwagę. Sięgając po różne źródła książkowe, czasopisma, dowiedziałem się, że wiele zagadnień związanych z ich zachowaniem, a także same mechanizmy powstania Układu Słonecznego nie zostały jeszcze poznane. Ponadto, napotkałem w kilku publikacjach informacje, że wśród odkrywców komet są także polskie nazwiska: Rudnicki, Wilk, Lis, Orkisz a także Heweliusz. Do tej puli doszedł jeszcze prof. Pojmański z Warszawy, ale miało to miejsce już później, w latach 2005-2006. Wówczas, w moim jeszcze młodym sercu zdominowała chęć, odkrycia własnej komety. Pomyślałem, że przyjemnie byłoby znaleźć taki obiekt samemu. Ludzie pokroju Yuji Hyakutake, Alana Hale’a, Konrada Rudnickiego wydawali się być dla mnie poza zasięgiem i nie sądziłem wówczas, że w niecałe 10 lat ten punkt widzenia się zmieni. W Żywcu, na przełomie 1999 i 2000 roku, zorganizowano cykl spotkań popularnonaukowych, w których mój wychowawca Jacek Seweryn, oraz bracia Uniwersałowie zorganizowali cykl prezentacji obrazujących w przystępny sposób różne zagadnienia związane z kosmosem, a także, co pogodną noc prowadzili pokaz nieba przez teleskopy. Jednocześnie w trakcie trwania spotkań prowadzony był quiz astronomiczny, w którym nagrodą był teleskop. Z racji, że nie było mnie stać na zakupienie własnego sprzętu, postanowiłem wziąć w nim udział. Jak się okazało, była to trafna decyzja. Po serii spotkań „Bliżej Gwiazd” podczas finału udało mi się zwyciężyć i zostać posiadaczem teleskopu, który do dnia dzisiejszego zajmuje miejsce w pokoju i przypomina mi o tamtych czasach. W szkole średniej, przyszedł czas uczestnictwa w olimpiadzie astronomicznej. Za jej pośrednictwem udało mi się nawiązać kontakty z wieloma miłośnikami astronomii w Polsce, ponadto poznać część środowiska naukowego zajmującego się tym tematem. To był także pierwszy krok w nawiązywaniu współpracy, w dziedzinie popularyzowania astronomii oraz prowadzenia projektów obserwacyjnych. Uczęszczając do liceum, miałem okazję brać udział w wielu inicjatywach organizowanych przez szkolne koło astronomiczne. W górskich wycieczkach prowadzonych przez p. Zofię Pajestkę-Jurasz, a

Strona 1/4

Starostwo Powiatowe w Żywcu ul. Krasińskiego 13 +48 33 860 50 23 [email protected]

także tymczasowo korzystać z wypożyczonego teleobiektywu fotograficznego do aparatu Zenit. Wówczas za pośrednictwem wygranego teleskopu oraz przypiętego do montażu aparatu z teleskopem uzyskałem pierwsze zdjęcia nieba, mgławic, galaktyk, a także komet. Wstęp do astrofotografii, mogę uznać za kolejny dobry krok, który przybliżał mnie do osiągnięcia swoich pierwszych odkryć. W czasie liceum, pasja była niezwykle silna. Postanowiłem się tym podzielić z innymi, organizując w tym czasie spotkania popularnonaukowe „Astronomia pod Grojcem”, których gospodarzem był klub w Sporyszu, niegdyś pod opieką Zespołu Zamkowo-Parkowego a obecnie Miejskiego Centrum Kultury w Żywcu. Przez dwa lata wraz z kolegami, którzy stworzyli koło astronomiczne Antares prowadziliśmy cykl wykładów i pokazów nieba na wzór spotkań „Bliżej Gwiazd”. Czas ten uświadomił mi, że nie tylko dążenie do odkrycia własnych ciał w kosmosie może przynosić radość, ale sam kontakt z innymi ludźmi, pobudzenie zainteresowania i wspólne dzielenie się wiedzą, są tak samo ważne. Największym odkryciem w naszym życiu są ludzie… z tą myślą trwam aż do dzisiaj i potwierdza się ona niejednokrotnie! Przyszedł czas studiów, kiedy kontakty osobiste ze środowiskiem naukowym zaczęły się mocno rozwijać. Okres ten to równocześnie szereg problemów zdrowotnych, z jakimi przyszło mi się borykać. Astronomia, jest jednak niesamowitą odskocznią i w pewnym sensie lekiem, pozwalającym zachować optymizm. Jeszcze w szkole średniej przeczytałem o niemieckim astronomie amatorze, Rainerze Kracht, który pomimo problemów z poruszaniem się, stał się jednym z najaktywniejszych łowców komet. Jak to było możliwe? Otóż w dobie szybszego oraz coraz łatwiejszego dostępu do Internetu, kiedy transfer informacji stał się niezwykle intensywny, powstał także międzynarodowy projekt skupiający rzeszę astronomów, prowadzących badania Słońca oraz obiektów, które blisko niego przelatują. „SOHO Comets” to projekt, który od 1999 roku ma za zadanie udostępniać dane wszystkim zainteresowanym odnajdywaniem niewielkich komet, przebiegających w pobliżu Słońca. W Polsce do 2005 roku projekt nie był popularny, w związku z tym o pomoc w uczestnictwie i wyjaśnieniu wątpliwości musiałem prosić osoby z Niemiec i Stanów Zjednoczonych. Nawiązałem wówczas kontakty z Karlem Battamsem, koordynatorem Projektu SOHO Comets, który okazał wobec mnie wielką cierpliwość i dzięki któremu w końcu udało mi się odkryć pierwsze dwie komety w 2007 roku. Po trzech latach zdobywania wiedzy i doświadczenia w dziedzinie komet „muskających Słońce” doszło do przełomu. Kolejne lata okazywały się być coraz bardziej owocne w nowe odkrycia. W 2010 i 2011 r. wypracowane metody analizy danych pozwoliły mi osiągnąć największą skuteczność w detekcji nowych ciał na świecie. Wpisałem się wówczas w wąskie grono odkrywców komet, spełniając swoje marzenie. Ponadto w okresie problemów finansowych w NASA i zawieszeniu projektu SOHO Comets, w porozumieniu z koordynatorem przejęliśmy wraz z Rainerem Krachtem część obowiązków, potwierdzając zgłaszane odkrycia komet i prowadząc regularny spis obiektów, które sonda kosmiczna SOHO rejestrowała w latach 2009 i 2010. Dzięki poprawie sytuacji finansowej w USA oraz naszej wspólnej pracy udało nam się pozyskać informacje o blisko 500 kometach obserwowanych w tym okresie. Ponadto czas koordynowania projektu SOHO Comets, to okres wzrostu jego popularności w naszym kraju, także za granicą. W tym czasie skontaktowało się ze mną kilkunastu miłośników chcących przystąpić do projektu. Wśród nich godnymi wspomnienia są, Eryk Banach z Krapkowic, Rafał Reszelewski ze Świdwina, Marek Kałużny z Łodzi, Szymon Liwo ze Świdnicy, Krzysztof Kida z Elbląga, a spoza naszego kraju, Shishir Deshmukh z Indii, Ali Koohpae z Iranu, Xu Wentao z Chin… Nazwiska mógłbym jeszcze wymieniać. Z tymi jednak osobami zawiązała się bliższa więź i częsty kontakt. Spośród wytypowanych tu z nazwisk osób, Shishir Deshmukh został pierwszym hinduskim odkrywcą komety. A Rafał Reszelewski…wspomnę tutaj o nim za chwilę. Opisywany także na samym początku Alan Hale, wspomagał mnie także w zorganizowaniu kampanii obserwacji komety zaćmieniowej w sierpniu 2008 roku, dzięki czemu dokonaliśmy historycznej obserwacji pierwszej niewielkiej komety SOHO z powierzchni Ziemi w trakcie trwania całkowitej fazy zaćmienia.

Strona 2/4

Starostwo Powiatowe w Żywcu ul. Krasińskiego 13 +48 33 860 50 23 [email protected]

W okresie studiów wielokrotnie miałem okazję wziąć udział w seminariach naukowych organizowanych przez uczelnie i różne organizacje astronomiczne na terenie całego kraju. M.in. na Uniwersytecie Jagiellońskim prowadząc seminaria astrofizyczne z dziedziny komet i planetoid, a także referując na wybrane tematy, podczas zlotów i seminariów Pracowni Komet i Meteorów, Planetarium Śląskiego, Polskiego Towarzystwa Miłośników Astronomii, Centrum Nauki Kopernik. Dzięki tym spotkaniom nawiązałem kolejne bliższe kontakty z wieloma osobami na co dzień zajmującymi się astronomią profesjonalnie i amatorsko, którzy swoją postawą inspirują i zachęcają do dalszych działań i dzięki którym mocno tkwię w swojej pasji. Czas planetoid i badań naukowych. W 2011 roku przerwałem swoje poszukiwania komet SOHO uzyskując wynik odkrycia 151 komet. Wiązało się to bowiem z rozpoczęciem realizacji dwóch projektów naukowo badawczych. Jednym z nich był projekt międzynarodowy współrealizowany przez dr Michała Drahusa z (UCLA i Caltech w Kalifornii), mnie oraz dr Wacława Waniaka z UJ oraz naukowców z Francji, oraz Stanów Zjednoczonych. Komety, które obserwowaliśmy na SOHO okazały się bowiem ciekawym źródłem informacji i metodą na odnalezienie odpowiedzi dotyczących powstania Układu Słonecznego. Do tego celu wykorzystaliśmy dwie anteny radioteleskopów znajdujące się w Hiszpanii i Hawajach, które pozwalały zaobserwować to, co tkwi w samym środku komet. Realizacja obserwacji dobiegła końca, a w niedalekiej przyszłości planowane publikacje zapewne przyniosą nowe odpowiedzi. W 2012 roku rozpocząłem współpracę z miłośnikiem astronomii z Krakowa, Michałem Żołnowskim. Spotykając się w Wydziale Fizyki, postanowiliśmy rozwinąć nasz własny projekt poszukiwań planetoid za pośrednictwem teleskopu, który Michał wraz z inżynierem elektroniki Zdzisławem Łącznym wybudował we Włoszech. Zorganizowanie szczegółów nie trwało długo i już pierwszego dnia naszych obserwacji znaleźliśmy kandydata na odkrycie, planetoidę 2012 FC30. W trakcie blisko 2 lat naszych obserwacji zgłosiliśmy blisko 13 tysięcy pomiarów dla 3 tysięcy planetoid, oraz przesłaliśmy raporty dla 1100 kandydatów na odkrycia. Projekt Rantiga Osservatorio, bo tak został nazwany jest pierwszym w historii polskim projektem dedykowanym poszukiwaniom planetoid. Mamy także nadzieję, że w niedalekiej przyszłości uda nam się odkryć dużą, jasną kometę. Fakt, że w naszym kraju działa projekt Rantiga Osservatorio, przykuł uwagę młodego miłośnika astronomii, Rafała Reszelewskiego. Został odkrywcą kilku komet SOHO, jako 13-letni uczeń gimnazjum! Rafał skontaktował się ze mną z zapytaniem o porady w kwestii poszukiwań komet SOHO. Tak jak Karl Battams, pomógł mnie, tak i ja postanowiłem pomóc Rafałowi. Niezwykła zaciętość, talent i cierpliwość przyniosły wyczekiwane efekty. Jest on wg mnie niezwykle ambitnym, mądrym i skutecznie dążącym do celu młodym człowiekiem. Tym samym zainteresowanie planetoidami ze strony Rafała nie zadziwiło mnie wcale. Kilka miesięcy później Rafał rozpoczął poszukiwania planetoid, biorąc udział w kolejnym projekcie organizowanym przez Europejską Agencję Kosmiczną. Jego działania przyniosły mu odnalezienie kilkuset nowych planetoid. Dziś z Rafałem jesteśmy w częstym kontakcie i wierzę, że w przyszłości odniesie on wiele jeszcze większych sukcesów. Jedną z planetoid jaką Reszelewski znalazł w trakcie swoich poszukiwań, była 2013 PA16. Na zdjęciach z 7 sierpnia 2013 roku dostrzegł dość wyraźny obiekt. Dalsze obserwacje wykonane przez szereg obserwatoriów na całym świecie wykonane przez kolejne 2 miesiące pozwoliły na dość dobre wyznaczenie trajektorii. Organizacja Minor Planet Center z USA zajmująca się badaniem ruchu planetoid znalazła jednak obserwacje wcześniejsze tego obiektu, które wykonał i przesłał Rafael Ferrando z Hiszpanii w 2007 roku. Dzięki temu orbita została wyznaczona bardzo precyzyjne, a to z kolei przyczyniło się do szybkiego wpisania tej kosmicznej skały na listę obiektów znanych pod numerem 376574. W momencie, gdy planetoida otrzymuje numer, odkrywcy mają prawo zasugerować Międzynarodowej Unii Astronomicznej nazwę dla danego obiektu. Rafał w porozumieniu z hiszpańskim astronomem przesłali propozycję nazwy końcem października 2013, a komisja

Strona 3/4

Starostwo Powiatowe w Żywcu ul. Krasińskiego 13 +48 33 860 50 23 [email protected]

działająca przy Międzynarodowej Unii Astronomicznej zatwierdziła i wpisała nazwę „Michalkusiak” do katalogu znanych planetoid 16 stycznia b.r. Jestem ogromnie zaszczycony z tego powodu, a tym bardziej szczęśliwy, że działania w tej sprawie podjął i przedstawił zawodowym astronomom z zagranicy młody 17-letni miłośnik ze Świdwina. Droga między gwiazdy zajęła wiele lat, ale w jej trakcie pomoc jaką pozyskałem z pewnością była niezbędna do osiągnięcia tego wyróżnienia. Dziękuję za to wszystkim. Począwszy od rodziców i swoich dziadków, po przyjaciół i kolegów i kadrę naukową… i dziękuję dwóm Rafałom. Bez Was wszystkich nie byłoby tego. Michał Kusiak

Strona 4/4 Powered by TCPDF (www.tcpdf.org)