Pożyteczny drapieżca

ekologia

22

BIORÓŻNORODNOŚĆ. Pole w równowadze

Pożyteczny drapieżca Pole uprawne to miejsce bytowania i żerowania wielu organizmów. Choć często kojarzy nam się z roślinami uprawnymi i ich szkodnikami, pamiętajmy, że poza nimi występuje tu szereg organizmów pożytecznych. Dlatego w  celu zachowania równowagi biologicznej  w przyrodzie, nie można niszczyć wszystkich organizmów, które się tam znajdują. Organizmami pożytecznymi nazywamy takie organizmy, które w  naturalnych warunkach regulują liczbę szkodników. Dlatego ważne jest, aby stosując środki ochrony roślin, robić to selektywnie, nie niszcząc wszystkich organizmów żywych. Wśród nich żyją bowiem tak cenni, naturalni wro-

gowie szkodników. Przebywają oni najczęściej tam, gdzie mogą zdobyć pokarm, gdzie mogą czuć się bezpiecznie oraz tam, gdzie mają dobre warunki zimowania. Tereny nieuprawiane, jak miedze, pasy zadrzewień, kępy drzew i  krzewów, czy niewielkie oczka wodne, są dla nich idealnym miejscem do życia.

Równowaga na polu Zaoranie miedz, likwidacja śródpolnych zadrzewień czy osuszanie terenów bagiennych, choć zwiększa areał gruntu ornego, zubaża życie biologiczne. Tymczasem pozostawienie niewielkiej ilości chwastów pomaga utrzymać równowagę procesów biologicznych pola uprawnego. Przykładem może być tu pokrzywa zwyczajna, traktowana jak niepożądany chwast upraw rolni-

owanymi ęściej atak z jc a N . a omiłk wielu orosły om ą mszyce oraz jaja Osobnik d s i m ty a o ik i m li. szkodn hrząszczy c , k przez nie e w ó k ch błon szkodliwy

czych. Z badań wynika, że roślinę tę zasiedlają między innymi pasożytnicze błonkówki i muchówki, zoofagiczne pluskwiaki różnoskrzydłe oraz dobroczynki.

Dziubałek kontra przędziorki Jednym z  takich dobroczynnych owadów jest Dziubałek gajowy, owad z  rzędu pluskwiaków różnoskrzydłych. Dorosły osobnik Dziubałka potrafi zjeść około 100 przędziorków dziennie, zaś larwy od 300 do 600 przędziorków lub od 100 do 200 mszyc. Największe znaczenie w  ograniczaniu liczebności szkodników mają gatunki pożytecznych drapieżców. Należą do  nich m. in. biedronkowate, biegaczowate, omomiłkowate, złotookowate, bzygowate czy owady zapylające.

ekologia „ Biedronkowate (biedronki) Są to drapieżne chrząszcze żywiące się głównie mszycami, ale także pluskwiakami, czerwcami i  roztoczami. Drapieżnikami są i  dorosłe owady, i  larwy. Samice składają jaja pojedynczo lub ciasno ułożone, często wśród kolonii mszyc. Larwa biedronki w  ciągu swojego rozwoju, czyli trzydziestu dni, zjada od 100 do 2000 mszyc. Dorosłe owady zjadają dziennie od 30 do  250 mszyc. Biedronki zimują w  ściółce, pod korą drzew, wśród suchych liści lub w szczelinach budynków, często gromadnie. Zdarza się, że  jaja, larwy i  poczwarki biedronek są niszczone, gdyż są uważane za szkodniki. Biedronkę siedmiokropkę i  biedronkę dwukropkę wykorzystuje się do  biologicznego zwalczania przędziorków w  uprawach szklarniowych.

„ Biegaczowate Należą do jednej z najliczniej występujących gatunkowo grup chrząszczy. W Polsce można spotkać ponad 500 gatunków. Rodzina ta jest różnorodna pod względem wyglądu. Owady mają od kilku milimetrów do 10 centymetrów. Gatunki krajowe osiągają od 1,8 do 40 mm. Biegaczowate polują najczęściej nocą, w dzień ukrywają się w ściółce lub pod kamieniami. Większość z  nich to aktywni drapieżcy. Niektóre polują na znacznie większe od nich kręgowce a nawet płazy. Biegaczowate żyjące w  Polsce odżywiają się dużymi ilościami owadów roślinożernych, przez co są pożyteczne dla człowieka

„ Omomiłkowate Chrząszcze z rodziny omomiłkowatych należą do najpospoliciej spotykanych owadów. Są to owady o wydłużonym, wąskim ciele, stosunkowo długich czułkach i miękkich, skórzastych pokrywach skrzydłowych. Występujące w  Polsce omomiłki mają barwę w odcieniach czarnego i oranżu, w różnych proporcjach. Ich larwy są aksamitne, zwykle ciemno zabar-

23 wione. Dorosłe omomiłki pojawiają się licznie wiosną i wczesnym latem. Są bardzo aktywnymi drapieżcami. Odżywiają się drobnymi owadami i ślimakami o miękkiej okrywie ciała oraz ich jajami.

„ Złotookowate (Złotooki) Owady z rzędu sieciarek o delikatnej budowie ciała, długości od 10 do  15 mm i zielonej barwie. Ich skrzydła są przezroczyste, nieco dłuższe od tułowia. Dorosłe osobniki nie są drapieżnikami, odżywiają się spadzią mszyc, nektarem kwiatów oraz pyłkiem. Jaja składają w  koloniach mszyc – rocznie jedna samica może złożyć do  400 jaj. Larwy złotooka pospolitego, powszechnie spotykanego przedstawiciela tej grupy owadów, są wyjątkowo żarłoczne ‒ jedna larwa może zjeść do 400 mszyc. Zimują w  szczelinach kory, wśród suchych liści, a także w zabudowaniach (również mieszkalnych).

„ Bzygowate To rodzina owadów zaliczana do podrzędu krótkoczułkich z rzędu muchówek. Osiągają długość do  25 mm i  są charakterystycznie ubarwione. Mają tułów w  czarno żółte paski, przez co często bywają mylone z  osami. Bzygowate są jednak dla ludzi niegroźne, a wygląd podobny do żądlących os służy ochronie przed drapieżnikami. Osobniki dorosłe bzygowatych żywią się nektarem kwiatów. Jednak ich larwy, szczególnie w  trzecim, ostatnim stadium rozwoju, są żarłoczne i  zjadają do  120 mszyc dziennie. Najlepszym źródłem pokarmu dla dorosłych owadów są dziko rosnące rośliny, a także rośliny miododajne, np. facelia.

siona. Uzyskanie plonu tych roślin bez ich pracy nie jest możliwe. Obecność zapylaczy jest korzystna również dla roślin samopylnych, takich jak rzepak, rzepik, gorczyca, peluszka, soja, wyka ozima, seradela, grochy a  także proso, mak, len czy łubin żółty. Ich pokarmem jest nektar i pyłek kwiatowy, który przenoszony na  ciele owadów zapyla kwiaty.

Ciepłolubna pszczoła Najbardziej znanymi zapylaczami są pszczoły. W  Polsce można spotkać około 400 gatunków pszczół. Wielkość ich ciała wynosi do  40 mm. Oprócz pszczoły miodnej, zapylaczami są trzmiele czy pszczoły samotnice, do których należy murarka ogrodowa. Mimo, że trzmiele i murarki nie produkują miodu, to zapylają kwiaty już od wczesnej wiosny, przy niskiej temperaturze, około 10 oC, kiedy pszczoły miodne jeszcze nie wylatują z ula. Owady zapylające odgrywają ważną rolę w  uzyskiwaniu nasion i  owoców wysokiej jakości. Zapylanie kwiatów ma bowiem istotny wpływ na ich wielkość i liczbę. Ochrona pożytecznych organizmów jest konieczna, ponieważ wiele gatunków jest zagrożonych wyginięciem. Stosowanie w środowisku korzystnych dla nich zmian, stwarzanie odpowiednich warunków zimowania, nie niszczenie ich czy stosowanie selektywnych środków ochrony roślin, to najlepsze sposoby ochrony oraz korzystania z ich pożytecznej działalności.

źródło: „Organizmy pożyteczne w środowisku rolniczym” IOR-PIB, Poznań 2008

Przymierze z zapylaczami Owady zapylające to także sprzymierzeńcy człowieka. Ich dobroczynna rola polega na  zapylaniu wielu roślin, jak gryka, słonecznik, lucerna, esparceta, sady owocowe, truskawki, maliny, porzeczki, agrest, warzywa, w  tym i  na na-

Tekst i zdjęcie Monika Miniewska DODR we Wrocławiu

02/2014 twój doradca ROLNICZY RYNEK