Program specjalizacji

CENTRUM MEDYCZNE KSZTAŁCENIA PODYPLOMOWEGO

Program specjalizacji w TRANSFUZJOLOGII KLINICZNEJ Program dla lekarzy posiadających specjalizację I stopnia w: anestezjologii i intensywnej terapii, analityce klinicznej, chirurgii ogólnej, chirurgii dziecięcej, chorobach wewnętrznych, chorobach zakaźnych, diagnostyce laboratoryjnej, dermatologii i wenerologii, medycynie pracy, mikrobiologii, neurochirurgii, neurologii, okulistyce, ortopedii i traumatologii, otolaryngologii, pediatrii, położnictwie i ginekologii, radioterapii onkologicznej, transfuzjologii klinicznej Program dla lekarzy, którzy zostali zakwalifikowani do specjalizacji począwszy od postępowania kwalifikacyjnego maj-czerwiec 2007 r.

Warszawa 2007

Program specjalizacji w transfuzjologii klinicznej dla lekarzy posiadających I stopień specjalizacji w określonej dziedzinie

Program specjalizacji przygotował zespół ekspertów Doc. dr hab. n. med. Piotr Marek Radziwon – konsultant krajowy Dr Dioniza Marciniak-Bielak – przedstawiciel konsultanta krajowego Dr Dariusz Średziński – przedstawiciel konsultanta krajowego Prof. dr hab. n. med. Barbara Żupańska – przedstawiciel Naczelnej Rady Lekarskiej Dr Jolanta Juścińska – przedstawiciel Polskiego Towarzystwa Hematologów i Transfuzjologów Dr n. med. Małgorzata Złotorowicz – przedstawiciel Centrum Medycznego Kształcenia Podyplomowego Dr Zbigniew Węgrzyn CMKP – opracowanie dydaktyczne i metodologiczne

1 - CELE STUDIÓW SPECJALIZACYJNYCH Cele edukacyjne Celem studiów specjalizacyjnych jest wykształcenie lekarza specjalisty w transfuzjologii klinicznej posiadającego nowoczesną wiedzę i umiejętności praktyczne w dziedzinie krwiodawstwa i krwiolecznictwa pozwalające na samodzielne świadczenie usług zdrowotnych według najwyższych standardów. Oczekuje się, że w dążeniu do tego celu lekarz w czasie specjalizacji opanuje pełen zakres współczesnej wiedzy nakreślonej przez niniejszy program, nabędzie niezbędnej biegłości w wykonywaniu badań, zabiegów i stosowaniu procedur ogólnomedycznych i procedur z dziedziny transfuzjologii oraz zdobędzie wystarczające doświadczenie praktyczne (zawodowe). Ponadto celem studiów specjalizacyjnych jest stworzenie podstaw do dalszego rozwoju zawodowego przez rozbudzenie potrzeby systematycznego samokształcenia, poszerzania i pogłębiania swojej wiedzy i umiejętności praktycznych, wprowadzania nowych osiągnięć do praktyki lekarskiej oraz dzielenia się swoim doświadczeniem zawodowym poprzez publikacje i udział w konferencjach medycznych. Lekarz, w czasie studiów specjalizacyjnych, oprócz dążenia do osiągnięcia kompetencji zawodowych będzie rozwijał i kształtował postawę etyczną oraz doskonalił pożądane cechy osobowości takie jak:  kierowanie się w swoich działaniach wyłącznie dobrem chorego,  posiadanie społecznie akceptowanego, zgodnego z zasadami i tradycją etyki lekarskiej, systemu wartości,  trafne ocenianie faktów, zjawisk, procesów i rozważne podejmowanie decyzji,  branie odpowiedzialności za postępowanie swoje i powierzonego sobie zespołu,  umiejętność zorganizowania warsztatu pracy sobie i podległemu zespołowi, dobrej współpracy w ramach zespołu,  umiejętność pozyskiwania nowych krwiodawców oraz stworzenia dobrych z nimi relacji,  umiejętność stworzenia dobrych relacji z chorym i jego rodziną zwłaszcza umiejętność właściwego porozumiewania się z chorym i informowania o postępowaniu lekarskim, Uzyskane kompetencje Lekarz po ukończeniu studiów specjalizacyjnych w zakresie transfuzjologii klinicznej uzyska szczególne kwalifikacje umożliwiające:  organizowanie krwiodawstwa na terenie pracy lekarza, © CMKP 2007

2

Program specjalizacji w transfuzjologii klinicznej dla lekarzy posiadających I stopień specjalizacji w określonej dziedzinie

                 

kwalifikowanie dawców do oddawania krwi lub jej składników, pobieranie krwi i jej składników, preparatyka i magazynowanie krwi i jej składników, kwalifikowanie krwi i jej składników do użytku klinicznego, pobieranie komórek krwiotwórczych z krwi obwodowej, kwalifikowanie chorych do krwioupustów i zabiegów leczniczej aferezy, opracowywanie standardowych procedur operacyjnych (SOP), wykonywanie krwioupustów i zabiegów leczniczej aferezy, kwalifikowanie chorych do autotransfuzji i hemodilucji, dystrybucję krwi i jej składników oraz preparatów krwiopochodnych, orzekanie i postępowanie w przypadkach powikłań poprzetoczeniowych, sprawowanie nadzoru nad krwiolecznictwem w szpitalach, udzielanie konsultacji w zakresie krwiodawstwa i krwiolecznictwa, wykonywanie badań w zakresie immunologii transfuzjologicznej krwinek czerwonych, kierowanie pracą każdego działu medycznego regionalnego centrum krwiodawstwa i krwiolecznictwa, pełnienie funkcji dyrektora do spraw medycznych regionalnego centrum krwiodawstwa i krwiolecznictwa, pełnienie funkcji lekarza odpowiedzialnego za krwiolecznictwo w szpitalu, pełnienie funkcji kierownika banku krwi.

2 - KSZTAŁCENIE W TRANSFUZJOLOGII KLINICZNEJ A - Wymagana wiedza w transfuzjologii klinicznej Oczekuje się, że lekarz po ukończeniu specjalizacji wykaże się znajomością niżej wymienionej wiedzy: Transfuzjologia  fizjopatologia krwiodawstwa,  hematopoeza,  zasady kwalifikacji dawców do oddania krwi i jej składników,  preparatyka składników komórkowych krwi i osocza,  dobra praktyka wytwórcza (GMP) i laboratoryjna (GLP),  serologia grup krwi, antygeny zgodności tkankowej, swoiste antygeny płytek krwi i granulocytów,  metody biologii molekularnej i biotechnologii stosowane w transfuzjologii,  wskazania do stosowania krwi i jej składników oraz produktów krwiopochodnych we wszystkich specjalnościach klinicznych,  umiejętność rozpoznawania i profilaktyka powikłań poprzetoczeniowych,  fizjopatologia leczenia roztworami krwiozastępczymi z uwzględnieniem stosowania dużych ilości płynów w krótkim czasie,  fizjopatologia, diagnostyka, profilaktyka i leczenie powikłań poprzetoczeniowych,  fizjopatologia, diagnostyka i profilaktyka matczyno - płodowego konfliktu serologicznego w zakresie erytrocytów, płytek krwi, granulocytów oraz dobór krwi do transfuzji u płodów i noworodków, © CMKP 2007

3

Program specjalizacji w transfuzjologii klinicznej dla lekarzy posiadających I stopień specjalizacji w określonej dziedzinie

           

epidemiologia i profilaktyka chorób zakaźnych związanych z przetaczaniem krwi i jej składników, choroby prionowe ze szczególnym uwzględnieniem vCJD, metody zapobiegania przenoszenia chorób zakaźnych drogą krwi, biochemia i fizjopatologia krwi, biochemia krwi konserwowanej i jej składników, odpowiedź biologiczna i immunologiczna ustroju biorcy na przetoczenie krwi i jej składników, etiologia, patogeneza, diagnostyka i leczenie niedokrwistości, skaz krwotocznych, wstrząsu (w tym wstrząsu poprzetoczeniowego) podstawy transplantologii ze szczególnym uwzględnieniem przeszczepiania hematopoetycznych komórek macierzystych i leczenia krwią i jej składnikami, zasady udzielania pomocy doraźnej w nagłych przypadkach, orzecznictwo w zakresie rozpoznania i postępowania w przypadkach powikłań poprzetoczeniowych, orzecznictwo w przypadkach powikłań u dawców, zasady organizacji służby krwi.

Perinatologia  patofizjologia płodu  wpływ głównych chorób w okresie ciąży na płód, np. choroba nadciśnieniowa i inne choroby matki, krwotok przedporodowy, poród przedwczesny,  patofizjologia wcześniactwa,  zasady oceny i wstępnego różnicowania żółtaczek noworodkowych,  zasady postępowania z noworodkiem z żółtaczką,  diagnostyka i leczenie hiperbilirubinemii, w tym wskazania do fototerapii, transfuzji wymiennej, czasowego zaprzestania karmienia piersią,  konflikt serologiczny, ocena zagrożenia płodu i profilaktyka jego wystąpienia,  choroba hemolityczna płodów i noworodków,  hiperbilirubinemia z innych przyczyn (infekcyjne, metaboliczne),  alloimmunologiczna małopłytkowość i granulocytopenia,  genotypowanie płodu w osoczu matki lub z amniocytów. Hematologia  niedokrwistości nabyte i wrodzone, pierwotne i wtórne,  zaburzenia gospodarki żelazem i zasady leczenia preparatami żelaza,  skazy krwotoczne nabyte i najważniejsze z wrodzonych (hemofilie i choroba von Willebranda).  stany zakrzepowo-zatorowe, trombofilia,  białaczki i zespoły limfoproliferacyjne,  gammapatie (szczególnie szpiczak mnogi),  czerwienica prawdziwa i objawowa,  neutropenia i agranulocytoza,  zespoły mielodysplastyczne,  zasady leczenia składnikami krwi, preparatami krwiopochodnymi  zabiegi lecznicze: plazmaferezy, cytoaferezy, © CMKP 2007

4

Program specjalizacji w transfuzjologii klinicznej dla lekarzy posiadających I stopień specjalizacji w określonej dziedzinie



przeszczepianie komórek krwiotwórczych ze szpiku lub z krwi obwodowej, (zasady, wskazania i przeciwwskazania, dobór dawców).

Onkologia i hematologia dziecięca  profilaktyka i leczenie niedokrwistości z niedoboru żelaza ze szczególnym uwzględnieniem okresu niemowlęcego,  różnicowanie niedokrwistości o różnej etiologii,  wczesna symptomatologia białaczki ze znajomością ogólnych zasad postępowania diagnostycznego i leczniczego,  różnicowanie stanów chorobowych przebiegających z powiększeniem węzłów chłonnych i towarzyszących im zmian w obrazie krwi,  diagnostyka i różnicowanie podstawowych skaz krwotocznych (małopłytkowość, hemofilia, zespół wykrzepiania śródnaczyniowego ). Kardiochirurgia  zasady postępowania w przypadkach niechirurgicznego krwawienia po operacjach w krążeniu pozaustrojowym,  przygotowanie do operacji kardiochirurgicznej chorych z wrodzonymi, bądź nabytymi zaburzeniami krzepnięcia,  wskazania do leczenia krwią lub preparatami krwiopochodnymi u chorych po operacjach kardiochirurgicznych,  techniki hemodilucji i autotransfuzji mające najistotniejsze znaczenie w kardiochirurgii,  metody służące do zmniejszenia utraty krwi podczas operacji kardiochirurgicznych,  bezwzględne przeciwwskazania do autotransfuzji u chorych kardiochirurgicznych,  zasady prowadzenia krążenia pozaustrojowego w przebiegu różnych operacji kardiochirurgicznych,  różnicowanie nagłej niewydolności oddechowej kardiogennej lub z przeciążenia krążenia z TRALI. Chemioterapia nowotworów  patomechanizm, diagnostyka, profilaktyka i leczenie zaburzeń krzepnięcia u chorych na nowotwory,  wskazania do leczenia erytropoetyną u chorych na nowotwory,  patomechanizm i leczenie cytopenii w przebiegu choroby nowotworowej. Transplantacja komórek krwiotwórczych  cytopenii okołoprzeszczepowej,  reakcji przeszczep przeciw gospodarzowi, oraz  wskazań i przeciwwskazań do przeszczepu komórek krwiotwórczych,  zasad krwiolecznictwa u chorych w okresie okołoprzeszczepowym (leczenie składnikami krwi, preparatami krwiopochodnymi, plazmafereza, cytoafereza)  rodzajów przeszczepów komórek krwiotwórczych,  zasad przygotowania chorego do przeszczepu, procedury przebiegu przeszczepu, oceny skuteczności przeszczepu,  poszukiwania i dobierania dawcy przeszczepu, © CMKP 2007

5

Program specjalizacji w transfuzjologii klinicznej dla lekarzy posiadających I stopień specjalizacji w określonej dziedzinie



rozpoznawania powikłań po przeszczepie.

Choroby zakaźne  choroby bakteryjne,  choroby wirusowe,  choroby grzybicze,  choroby pasożytnicze,  gorączka o nieustalonej przyczynie,  AIDS,  szczepienia ochronne,  zakażenia szpitalne, zasady zapobiegania.  charakterystyka zakażeń w lecznictwie otwartym i w praktyce szpitalnej,  charakterystyka antybiotyków wg grup,  podstawy farmakokinetyki i farmakodynamiki antybiotyków,  najważniejsze drobnoustroje (alarmowe),  najważniejsze mechanizmy oporności, strategia zapobiegania lekooporności,  podstawy diagnostyki mikrobiologicznej,  diagnostyka objawów klinicznych wskazujących na zakażenie,  leczenie najczęściej występujących zakażeń pozaszpitalnych i zakażeń szpitalnych,  profilaktyka zakażeń pozaszpitalnych i zakażeń szpitalnych.

B - Wymagane umiejętności praktyczne w transfuzjologii klinicznej Oczekuje się, że lekarz po ukończeniu specjalizacji wykaże się umiejętnością:               

badania i kwalifikowania dawców do oddania krwi i jej składników, pobierania, preparatyki i magazynowania krwi i jej składników, dystrybucję krwi i jej składników oraz preparatów krwiopochodnych, kwalifikacji krwi i jej składników do użytku klinicznego, kwalifikowanie chorych do krwioupustów i zabiegów leczniczej aferezy i wykonanie tych zabiegów, kwalifikacji chorych do przedoperacyjnego pobrania krwi dla celów autotransfuzji lub hemodilucji, przetaczania krwi i jej składników oraz produktów krwiopochodnych, oznaczania grup krwi układu ABO, Rh oraz antygenów z innych układów grupowych, wykonywania próby zgodności przed przetoczeniem krwi i jej składników z umiejętnością pełnej interpretacji, wykrywania klinicznie istotnych przeciwciał i ich identyfikacji, diagnostyki laboratoryjnej niedokrwistości hemolitycznych, dobierania krwi do transfuzji dopłodowej, transfuzji wymiennej u noworodków i u niemowląt do czwartego miesiąca życia, dobierania krwi chorym po przeszczepach ze szczególnym uwzględnieniem przeszczepiania allogenicznych hematopoetycznych komórek macierzystych, zwłaszcza w przypadkach niezgodności w układzie ABO, pobieranie komórek krwiotwórczych z krwi obwodowej, oceny wyników badań w kierunku obecności we krwi dawców markerów wirusów,

© CMKP 2007

6

Program specjalizacji w transfuzjologii klinicznej dla lekarzy posiadających I stopień specjalizacji w określonej dziedzinie

 wykonania badań laboratoryjnych w odczynach poprzetoczeniowych,  orzekanie w przypadkach powikłań poprzetoczeniowych,  sprawowanie nadzoru nad krwiolecznictwem w szpitalach,  udzielanie konsultacji w zakresie krwiodawstwa i krwiolecznictwa,  opracowywanie standardowych procedur operacyjnych (SOP),  samodzielnego prowadzenia akcji reanimacyjnej,  intubacji dotchawiczej,  nakłucia tętnic obwodowych w celu pobrania krwi do badania gazometrycznego,  cewnikowania pęcherza moczowego,  znajomości wykonania transfuzji wymiennej,  kierowania zespołem pracowników każdego działu medycznego regionalnego centrum krwiodawstwa i krwiolecznictwa,  pełnienie funkcji dyrektora do spraw medycznych regionalnego centrum krwiodawstwa i krwiolecznictwa,  pełnienie funkcji lekarza odpowiedzialnego za krwiolecznictwo w szpitalu,  pełnienie funkcji kierownika banku krwi,  organizowanie krwiodawstwa na terenie pracy lekarza.

4 - FORMY I METODY KSZTAŁCENIA SPECJALIZACYJNEGO KSZTAŁCENIE TEORETYCZNE W TRANSFUZJOLOGII KLINICZNEJ Zasadniczą formą nabywania wiedzy teoretycznej jest kształcenie na obowiązkowych kursach specjalizacyjnych określonych w programie specjalizacji, udział w klinicznych posiedzeniach naukowych, konsultacjach, seminariach, kursach doskonalących i innych formach kształcenia wskazanych przez kierownika specjalizacji oraz systematyczne samokształcenie w trakcie specjalizacji pod kierunkiem kierownika specjalizacji obejmujące studiowanie zalecanego piśmiennictwa, programów multimedialnych, źródeł w Internecie a także poszerzanie wiedzy oraz zdobywanie wiadomości dotyczących postępów transfuzjologii klinicznej poprzez uczestniczenie w zjazdach, kongresach, sympozjach i zebraniach edukacyjnych towarzystw naukowych.

A - Kursy specjalizacyjne Uwaga: Lekarze specjalizujący się uzyskają zaliczenie uczestniczenia tylko w tych kursach specjalizacyjnych objętych programem specjalizacji, które zostały pozytywnie zaopiniowane przez CMKP i konsultanta krajowego oraz wpisane na prowadzoną przez CMKP listę kursów specjalizacyjnych organizowanych przez uprawnione do tego podmioty. Lista kursów podawana jest corocznie do wiadomości lekarzy na stronie Internetowej CMKP: www.cmkp.edu.pl

© CMKP 2007

7

Program specjalizacji w transfuzjologii klinicznej dla lekarzy posiadających I stopień specjalizacji w określonej dziedzinie

1) Kurs wprowadzający: „Zasady pobierania, preparatyki, badania, magazynowania i wydawania krwi i jej składników. Zasady leczenia krwią i jej składnikami oraz produktami krwiopochodnymi” Program kursu Cel kursu (oczekiwane wyniki kształcenia) Oczekuje się ,że po ukończeniu kursu lekarz wykaże się znajomością podstaw dobrej praktyki lekarskiej w tym zasad praktyki opartej na wiarygodnych i aktualnych publikacjach, podstaw farmakoekonomiki oraz znajomością podstawowych zagadnień objętych programem specjalizacji.

Treść kursu (zakres tematyczny wykładów i innych zajęć): Wprowadzenie do specjalizacji oraz ogólna wiedza dotycząca wszystkich etapów pracy RCKiK oraz wskazań do leczenia krwią, jej składnikami i produktami krwiopochodnymi:  Podstawy dobrej praktyki lekarskiej (Good Clinical Practice),  Zasady praktyki opartej na wiarygodnych i aktualnych publikacjach (Evidence Based Medicine),  Podstawy farmakoekonomiki,  Podstawy onkologii,  Podstawy doskonalenia zawodowego lekarzy,  zasady organizacji służby krwi,  zasady kwalifikowania dawców,  pobieranie i przetwarzanie krwi i jej składników,  metody zapobiegania przenoszeniu chorób zakaźnych drogą krwi i jej składników oraz produktów krwiopochodnych,  racjonalne leczenie krwią i jej składnikami,  powikłania poprzetoczeniowe,  podstawowe zasady immunohematologii transfuzjologicznej,  autotransfuzja, hemodilucja, upusty i aferezy lecznicze. Forma zaliczenia: Kolokwium na zakończenie kursu (testowe lub pisemne lub ustne) przeprowadzone przez kierownika kursu. Kierownik kursu zaświadcza, że lekarz wykazał się znajomością wiedzy objętej programem kursu. Czas trwania kursu: 5 dni (30 godzin) Miejsce kształcenia: Instytut Hematologii i Transfuzjologii, Regionalne Centrum Krwiodawstwa i Krwiolecznictwa.

2) Kurs: "Immunohematologia” Program kursu Cel kursu (oczekiwane wyniki kształcenia) Oczekuje się ,że po ukończeniu kursu lekarz wykaże się znajomością badań serologicznych dawców i biorców krwi z uwzględnieniem badań dotyczących diagnostyki konfliktu serologicznego.

© CMKP 2007

8

Program specjalizacji w transfuzjologii klinicznej dla lekarzy posiadających I stopień specjalizacji w określonej dziedzinie

Treść kursu (zakres tematyczny wykładów i innych zajęć)        

oznaczania grup krwi układu ABO, Rh oraz antygenów innych układów grupowych, wykonywania próby zgodności przed przetoczeniem krwi i jej składników z umiejętnością pełnej interpretacji, wykrywania klinicznie istotnych przeciwciał i ich identyfikacji, diagnostyki laboratoryjnej niedokrwistości hemolitycznych, dobieranie krwi do transfuzji dopłodowych i transfuzji wymiennej u noworodków, dobierania krwi chorym po przeszczepach ze szczególnym uwzględnieniem przeszczepów alogenicznych komórek macierzystych, wykonywania badań serologicznych w przypadku wystąpienia odczynów poprzetoczeniowych, poznać badania układu zgodności tkankowej, antygenów płytek krwi i granulocytów.

Forma zaliczenia: Kolokwium na zakończenie kursu (testowe lub pisemne lub ustne) przeprowadzone przez kierownika kursu. Kierownik kursu zaświadcza, że lekarz wykazał się znajomością wiedzy objętej programem kursu. Czas trwania kursu: 2 tygodnie (60 godzin). Miejsce kształcenia: Instytut Hematologii i Transfuzjologii, Regionalne Centrum Krwiodawstwa i Krwiolecznictwa

3) Kurs: „Zdrowie publiczne” Cel kursu (oczekiwane wyniki kształcenia) Oczekuje się, że po ukończeniu kursu lekarz wykaże się znajomością wybranych problemów zdrowia publicznego, niezbędnych dla zrozumienia kompleksowych działań na rzecz zdrowia; uwarunkowań skutecznego i efektywnego funkcjonowania systemu opieki zdrowotnej oraz roli lekarza w zaspokajaniu indywidualnych oraz zbiorowych potrzeb zdrowotnych. Treść kursu Przedstawione poniżej zagadnienia mają charakter uniwersalny, a więc powinni zapoznać się z nimi wszyscy lekarze podejmujący specjalizację niezależnie od dziedziny specjalizacji. 1. Geneza, filozofia, przedmiot i zakres zdrowia publicznego jako dyscypliny naukowej i działalności praktycznej na rzecz zdrowia ludności. 2. Zdrowie jako dobro: publiczne i prywatne; miejsce zdrowia w systemie wartości. Rola i miejsce państwa w działaniach na rzecz zdrowia; zdrowie a gospodarka rynkowa. Społeczna odpowiedzialność lekarza za zdrowie obywateli. Znaczenie wielosektorowego i multidyscyplinarnego podejścia do ochrony zdrowia. 3. Systemy ochrony zdrowia na świecie; ich główne cechy; zasady funkcjonowania i finansowania. Procesy transformacji systemów; ich przyczyny i cele zmian. 4. Ochrona zdrowia w Unii Europejskiej; priorytety w zakresie zdrowia publicznego. 5. Globalizacja – główne procesy przemian i wynikające stąd wyzwania i zagrożenia dla zdrowia populacji.

© CMKP 2007

9

Program specjalizacji w transfuzjologii klinicznej dla lekarzy posiadających I stopień specjalizacji w określonej dziedzinie

6. Epidemiologia jako podstawowe narzędzie zdrowia publicznego, filozofia, przedmiot, cele i zadania w działaniach na rzecz zdrowia. Metodyka badań epidemiologicznych. 7. Współczesne problemy zdrowotne ludności Polski. 8. Determinanty zdrowia. Metody diagnozowania sytuacji zdrowotnej oraz określenia potrzeb zdrowotnych ludności. Procesy transformacji demograficznej i epidemiologicznej; nowe zagrożenia i wyzwania dla zdrowia publicznego. 9. Organizacja opieki zdrowotnej w Polsce; podstawowe regulacje prawne funkcjonowania systemu opieki zdrowotnej; ubezpieczenie w Narodowym Funduszu Zdrowia. Podstawy prawne działania, rola, organizacja i funkcje Państwowej Inspekcji Sanitarnej. 10. Dylematy prawne i moralne współczesnej medycyny i zawodu lekarza. Konflikty wartości w podejmowaniu decyzji lekarskich. Bioetyka - filozofia moralna współczesnej Medycyny. Europejska Konwencja Bioetyczna. 11. Prawa pacjenta i powinności służby zdrowia – regulacje prawne i deontologiczne. Autonomia pacjenta – dylematy prawne i moralne. 12. Kryteria legalności i poprawności etycznej eksperymentu w medycynie. Etyczne, prawne i społeczne problemy transplantacji narządów. 13. Odpowiedzialność zawodowa w służbie zdrowia, zakres jej odpowiedzialności i mechanizmy jej egzekwowania. 14. Odpowiedzialność karna, cywilna i pracownicza w służbie zdrowia. 15. Promocja zdrowia; pojęcia podstawowe; zakres działań. Organizacja promocji zdrowia w Polsce i na świecie. 16. Psychospołeczne problemy zdrowia i choroby oraz korzystania ze świadczeń zdrowotnych; zachowania zdrowotne. 17. Metody stosowane w promocji zdrowia ze szczególnym uwzględnieniem działań zapobiegawczych i promocyjnych specyficznych dla poszczególnych specjalności medycznych; terminologia, modele teoretyczne i ocena ich skuteczności. Badania socjomedyczne – ich zastosowanie w ocenie potrzeb zdrowotnych i zachowań w systemie opieki zdrowotnej. Narodowy Program Zdrowia. 18. Specyfika działań promocji zdrowia w danej podstawowej dziedzinie medycyny. 19. Orzecznictwo lekarskie jako element działań na rzecz zdrowia i poczucie bezpieczeństwa zdrowotnego ludności. 20. Ekonomika zdrowia; jej zakres i znaczenie. Źródła i sposoby finansowania opieki zdrowotnej. Ekonomiczna ocena świadczeń zdrowotnych. 21. Farmakoekonomika; jej zakres i znaczenie; rola analiz farmakoekonomicznych w gospodarce lekiem. Ocena technologii medycznych oraz działań na rzecz zdrowia opartych na wiarygodnych i aktualnych danych (Evidence based medicine). 22. Seminarium końcowe stanowiące między innymi ocenę pracy własnej kursantów. Czas trwania kursu: 60 godzin (2x5 dni). Forma zaliczenia kursu: seminarium końcowe i kolokwium zaliczające. Miejsce kursu: do prowadzenia kursu uprawnione są jednostki organizacyjne, które zostały pozytywnie zaopiniowane przez konsultanta krajowego w zakresie zdrowia publicznego .

© CMKP 2007

10

Program specjalizacji w transfuzjologii klinicznej dla lekarzy posiadających I stopień specjalizacji w określonej dziedzinie

B - Formy samokształcenia Studiowanie piśmiennictwa Lekarz ma obowiązek przyswojenia sobie wiedzy zawartej w aktualnych referencyjnych podręcznikach z zakresu transfuzjologii oraz wykazać się znajomością bieżącego tematycznego piśmiennictwa polskiego i międzynarodowego. 

Leczenie krwią. Zasady postępowania klinicznego. Mintz PD (red.). Wyd. Sekcja Transfuzjologiczna Polskiego Towarzystwa Hematologów i Transfuzjologów, Warszawa 2001.



Medyczne zasady pobierania krwi, oddzielania jej składników i wydawania, obowiązującymi w jednostkach organizacyjnych publicznej służby krwi” pod redakcją M. Łętowskiej, 2006 r. Technical Manual. Brecher M (red). Wydanie 15. American Association of Blood Banks, Bethesda 2005. The Clinical Use of Blood in Medicine, Obstetrics, Paediatrics, Surgery & Anaesthesia, Trauma & Burns. Wyd. World Health Organization, Geneva 2001, 1– 330. Immunologia krwinek czerwonych - Grupy krwi. Fabijańska-Mitek J. Wydanie 1. OINPHARMA, Warszawa 2007. Immunogenetyczne podstawy doboru dawców oraz przeszczepiania komórek krwiotwórczych i narządów. Fabijańska-Mitek J i Nowak J. OINPHARMA, Warszawa 2007. Mollison's Blood Transfusion in Clinical Medicine. Klein H, Anstee D. Wydanie 11. Blackwell Science 2006. Practical Transfusion Medicine. Murphy M, Pamphilon D (red). Wydanie 2. Blackwell Science 2005. Zalecenia terapeutyczno diagnostyczne Towarzystw Naukowych w zakresie: Resuscytacji i reanimacji Hematologii i Transfuzjologii

      



Czasopisma: Blood, Transfusion, Transfusion Medicine, Transfusion Science and Hemotherapy Apheresis Science, Vox Sanguinis, Transfusion Medicine Reviews, Acta Haematologica Polonica,

Udział w działalności edukacyjnej towarzystw lekarskich Specjalizujący się lekarz jest zobowiązany do uczestniczenia w zjazdach, konferencjach naukowo-szkoleniowych i posiedzeniach naukowych organizowanych przez Polskie Towarzystwo Hematologów i Transfuzjologów, szczególnie przez Sekcję Transfuzjologiczną PTiHiT, Przygotowanie publikacji Lekarz zobowiązany jest do przygotowania pracy oryginalnej lub poglądowej z dziedziny transfuzjologii klinicznej.

© CMKP 2007

11

Program specjalizacji w transfuzjologii klinicznej dla lekarzy posiadających I stopień specjalizacji w określonej dziedzinie

KSZTAŁCENIE PRAKTYCZNE W TRANSFUZJOLOGII KLINICZNEJ Zasadniczą formą nabywania umiejętności praktycznych i zdobywania doświadczenia zawodowego jest praca z chorym warunkach klinicznych oraz w pracowniach diagnostycznych w czasie specjalizacyjnego stażu podstawowego w transfuzjologii klinicznej pod kierunkiem kierownika specjalizacji oraz w czasie stażów kierunkowych pod kierunkiem kierownika stażu lub wyznaczonego przez niego specjalisty, wykonywanie zabiegów diagnostycznych i leczniczych zgodnie z programem poszczególnych stażów a także pełnienie dyżurów lekarskich.

A - Staże kierunkowe 1) Staż specjalizacyjny podstawowy w transfuzjologii klinicznej Program stażu Cel stażu (oczekiwane wyniki kształcenia). Oczekuje się, że po ukończeniu stażu lekarz wykaże się umiejętnością: rejestracji i kwalifikacji dawców do oddania krwi lub jej składników, pobierania i preparatyki krwi i jej składników, wykonywania badań z zakresu immunologii transfuzjologicznej, kwalifikacji do użytku klinicznego i wydawania do lecznictwa krwi i jej składników, dobierania składników krwi do przetoczeń, opracowywania zgłoszonych powikłań poprzetoczeniowych. Organizacja stażu Lekarz specjalizujący się odbywa staż w pełnym dziennym wymiarze godzin pracy. W czasie stażu lekarz uczestniczy we wszystkich czynnościach diagnostycznych i leczniczych prowadzonych w centrum krwiodawstwa. Lekarz przyswaja wymaganą wiedzę oraz nabywa wymagane umiejętności praktyczne: - samodzielnie, ale pod nadzorem lekarza specjalisty bada chorych, zleca, ocenia i interpretuje badania dodatkowe, wykonuje zabiegi i/lub asystuje do zabiegów i stosuje procedury medyczne wymienione w programie stażu. Zakres wymaganej wiedzy teoretycznej W czasie stażu lekarz zobowiązany jest opanować przedstawioną poniżej wiedzę:  fizjopatologia krwiodawstwa,  zasady kwalifikacji dawców do oddania krwi i jej składników,  preparatyka składników komórkowych krwi i osocza,  dobra praktyka wytwórcza (GMP) i laboratoryjna (GLP),  immunologia transfuzjologiczna,  metody biologii molekularnej i biotechnologii stosowanych w transfuzjologii,  wskazania do stosowania krwi i jej składników oraz produktów krwiopochodnych we wszystkich specjalnościach klinicznych,  profilaktyka powikłań poprzetoczeniowych,  fizjopatologia, diagnostyka i leczenie powikłań poprzetoczeniowych,  fizjopatologia, diagnostyka i profilaktyka matczyno - płodowego konfliktu serologicznego,  choroba hemolityczna płodów i noworodków,  alloimmunologiczna małopłytkowość i granulocytopenia. © CMKP 2007

12

Program specjalizacji w transfuzjologii klinicznej dla lekarzy posiadających I stopień specjalizacji w określonej dziedzinie

            

epidemiologia i profilaktyka chorób zakaźnych związanych z przetaczaniem krwi i jej składników oraz produktów krwiopochodnych , choroby prionowe ze szczególnym uwzględnieniem vCJD, metody zapobiegania przenoszenia chorób zakaźnych drogą krwi i jej składników oraz produktów krwiopochodnych, biochemia i fizjopatologia krwi, biochemia krwi konserwowanej i jej składników, odpowiedź biologiczna i immunologiczna ustroju biorcy na przetoczenie krwi i jej składników oraz produktów krwiopochodnych , zagadnienia kliniczne z zakresu etiologii, patogenezy, patomorfologii, diagnostyki i leczenia niedokrwistości, skaz krwotocznych, chorób rozrostowych układu krwiotwórczego, etiologia, patogeneza, diagnostyka wstrząsu, ze szczególnym uwzględnieniem specyfiki wstrząsu poprzetoczeniowego – hemolitycznego i septycznego, podstawy transplantologii ze szczególnym uwzględnieniem przeszczepiania hemopoetycznych komórek macierzystych i leczenia krwią i jej składnikami, zasady udzielania pomocy doraźnej w nagłych przypadkach, orzecznictwo w zakresie rozpoznania i postępowania w przypadkach powikłań poprzetoczeniowych, orzecznictwo w przypadkach powikłań u dawców, zasady organizacji służby krwi.

Wymagane umiejętności praktyczne W czasie stażu lekarz zobowiązany jest nabyć umiejętność:  badania i kwalifikowania dawców do oddania krwi i jej składników,  pobierania krwi i jej składników,  preparatyki krwi i jej składników,  kwalifikacji składników krwi do leczenia i frakcjonowania,  kwalifikacji chorych do przedoperacyjnego pobrania krwi dla celów autotransfuzji,  wykonania leczniczej aferezy,  przetaczania krwi i poszczególnych preparatów krwiopochodnych,  oznaczania grup krwi układu ABO, Rh oraz antygenów z innych układów grupowych,  wykonywania próby zgodności przed przetoczeniem krwi i jej preparatów komórkowych z umiejętnością pełnej interpretacji,  wykrywania klinicznie istotnych przeciwciał i ich identyfikacji,  diagnostyki laboratoryjnej niedokrwistości hemolitycznych,  dobierania krwi do transfuzji dopłodowej, transfuzji wymiennej u noworodków i u niemowląt do czwartego miesiąca życia,  wykonania zabiegu transfuzji wymiennej u noworodka,  dobierania krwi chorym po przeszczepach ze szczególnym uwzględnieniem przeszczepiania alogenicznych hemopoetycznych komórek macierzystych, zwłaszcza w przypadkach niezgodności w układzie ABO,  oceny wyników badań w kierunku obecności we krwi dawców markerów wirusów,  wykonania badań laboratoryjnych w odczynach poprzetoczeniowych,  kierowania zespołem pracowników.

© CMKP 2007

13

Program specjalizacji w transfuzjologii klinicznej dla lekarzy posiadających I stopień specjalizacji w określonej dziedzinie

Zabiegi, które lekarz zobowiązany jest wykonać samodzielnie podczas stażu (pod nadzorem specjalisty):  badanie lekarskie krwiodawców, łącznie z kwalifikacją do oddawania krwi lub osocza - 100 badań,  wykonanie leczniczej aferezy - 3 zabiegi,  wykonanie aferezy preparatywnej - 30 zabiegów,  infuzje lub wstrzyknięcia produktów krwiopochodnych (liczba do uznania kierownika specjalizacji),  procedura autotransfuzji– 5 zabiegów,  wykonanie oznaczania grup krwi układu ABO, Rh oraz antygenów z innych układów grupowych – 50 badań  wykonywania próby zgodności przed przetoczeniem krwi i jej składników z umiejętnością pełnej interpretacji – 50 badań.  wykrywania klinicznie istotnych przeciwciał – 50 badań,  identyfikacja klinicznie istotnych przeciwciał – 20 badań,  wykonanie bezpośredniego testu antyglobulinowego – 15 badań  serologiczne opracowanie odczynu poprzetoczeniowego – 3 procedury. Forma zaliczenia stażu kierunkowego (u kierownika stażu): Na zakończenie stażu lekarz zalicza: a) kolokwium teoretyczne: kierownik stażu zaświadcza w karcie specjalizacji, że lekarz wykazał się znajomością wiedzy teoretycznej objętej programem stażu, b) sprawdzian umiejętności praktycznych: kierownik stażu zaświadcza w karcie specjalizacji, że lekarz nabył w czasie stażu umiejętność samodzielnego badania chorych, interpretacji badań dodatkowych, oraz że lekarz wykonał samodzielnie zabiegi lub/i procedury wymienione w programie stażu lub uczestniczył (asystował) w ich wykonywaniu Czas trwania stażu: 21 miesięcy Miejsce stażu: w Regionalnym lub Krajowym Centrum Krwiodawstwa i Krwiolecznictwa

2) Staż kierunkowy w perinatologii Program stażu Cel stażu (oczekiwane wyniki kształcenia). Oczekuje się, że po ukończeniu stażu lekarz wykaże się umiejętnością: ustalania wskazań i wykonywania transfuzji dopłodowej, transfuzji uzupełniającej i wymiennej u noworodków. Organizacja stażu Lekarz specjalizujący się odbywa staż w pełnym dziennym wymiarze godzin pracy. W czasie stażu lekarz uczestniczy we wszystkich czynnościach diagnostycznych i leczniczych prowadzonych w oddziale lub klinice, tak jak etatowy asystent. Lekarz przyswaja wymaganą wiedzę oraz nabywa wymagane umiejętności praktyczne: - samodzielnie, ale pod nadzorem lekarza specjalisty bada chorych, zleca, ocenia i interpretuje badania dodatkowe, prowadzi farmakoterapię, wykonuje zabiegi i/lub asystuje do zabiegów i stosuje procedury medyczne wymienione w programie stażu.

© CMKP 2007

14

Program specjalizacji w transfuzjologii klinicznej dla lekarzy posiadających I stopień specjalizacji w określonej dziedzinie

Zakres wiedzy teoretycznej W czasie stażu lekarz zobowiązany jest opanować przedstawioną poniżej wiedzę:  patofizjologia płodu,  wpływ głównych chorób w okresie ciąży na płód, np. choroba nadciśnieniowa i inne choroby matki, krwotok przedporodowy, poród przedwczesny,  zasady oceny i wstępnego różnicowania żółtaczek noworodkowych,  zasady postępowania z noworodkiem z żółtaczką,  diagnostyka i leczenie hiperbilirubinemii, w tym wskazania do fototerapii, transfuzji wymiennej, czasowego zaprzestania karmienia piersią,  konflikt serologiczny i profilaktyka jego wystąpienia,  choroba hemolityczna płodów i noworodków,  alloimmunologiczna małopłytkowość i granulocytopenia. Umiejętności praktyczne W czasie stażu lekarz zobowiązany jest:  nabyć umiejętność dobierania krwi do transfuzji dopłodowej, transfuzji wymiennej u noworodka i u niemowląt do czwartego miesiąca życia (umiejętności te lekarz może nabyć również w czasie stażu z transfuzjologii - immunologii transfuzjologicznej),  zapoznać się teoretycznie i praktycznie z techniką wykonania zabiegu transfuzji dopłodowej,  asystować w wykonaniu zabiegów transfuzji wymiennej u noworodka lub transfuzji dopłodowej – 3 procedury,  ustalić wskazania do przetoczenia krwi i jej składników u noworodka (ilość zabiegów określi opiekun stażu). Forma zaliczenia stażu kierunkowego (u kierownika stażu): Na zakończenie stażu lekarz zalicza: a) kolokwium teoretyczne: kierownik stażu zaświadcza w karcie specjalizacji, że lekarz wykazał się znajomością wiedzy teoretycznej objętej programem stażu, b) sprawdzian umiejętności praktycznych: kierownik stażu zaświadcza w karcie specjalizacji, że lekarz nabył w czasie stażu umiejętność samodzielnego badania chorych, interpretacji badań dodatkowych, oraz że lekarz wykonał samodzielnie zabiegi lub/i procedury wymienione w programie stażu lub uczestniczył (asystował) w ich wykonywaniu Czas trwania stażu: 2 tygodnie Miejsce stażu: w akredytowanej klinice lub oddziale szpitalnym

3) Staż kierunkowy w hematologii Program stażu Cel stażu (oczekiwane wyniki kształcenia). Oczekuje się, że po ukończeniu stażu lekarz wykaże się znajomością symptomatologii diagnostyki, różnicowania i leczenia chorych z chorobami układu krwiotwórczego. Wykaże się umiejętnością posługiwania się algorytmami diagnostyczno-leczniczymi oraz wykonywania i interpretacji wyników badań i zabiegów stosowanych chorych z chorobami układu krwiotwórczego. © CMKP 2007

15

Program specjalizacji w transfuzjologii klinicznej dla lekarzy posiadających I stopień specjalizacji w określonej dziedzinie

Organizacja stażu Lekarz specjalizujący się odbywa staż w pełnym dziennym wymiarze godzin pracy. W czasie stażu lekarz uczestniczy we wszystkich czynnościach diagnostycznych i leczniczych prowadzonych w oddziale lub klinice, tak jak etatowy asystent. Lekarz przyswaja wymaganą wiedzę oraz nabywa wymagane umiejętności praktyczne: - samodzielnie, ale pod nadzorem lekarza specjalisty bada chorych, zleca, ocenia i interpretuje badania dodatkowe, prowadzi farmakoterapię, wykonuje zabiegi i/lub asystuje do zabiegów i stosuje procedury medyczne wymienione w programie stażu. Zakres wiedzy teoretycznej W czasie stażu lekarz zobowiązany jest nauczyć się symptomatologii, diagnostyki i leczenia:  niedokrwistości,  zaburzeń gospodarki żelazem i zasad leczenia preparatami żelaza,  skaz krwotocznych nabytych i najważniejszych skaz z wrodzonych (hemofilie i choroba von Willebranda).  stanów zakrzepowo-zatorowych, trombofilii,  białaczek,  gammapatii (szczególnie szpiczaka mnogiego),  czerwienicy prawdziwej,  neutropenii i agranulocytozy, oraz  zasad krwiolecznictwa (leczenie składnikami krwi, preparatami krwiopochodnymi, plazmafereza, cytoafereza) Umiejętności praktyczne W czasie stażu lekarz zobowiązany jest nauczyć się:  wykonywać transfuzje krwi i jej składników – 50 procedur pod nadzorem,  postępować w przypadku stwierdzenia powikłania poprzetoczeniowego – 2 procedury pod nadzorem,  wykonywać krwioupust – 3 procedury pod nadzorem (opcjonalnie w ramach stażu z transfuzjologii),  interpretować badanie rozmazu krwi obwodowej - 20 badań,  wykonywania pod nadzorem zabiegu biopsji aspiracyjnej szpiku kostnego wraz z interpretacją wyniku – 10 zabiegów pod nadzorem,  interpretacji wyników badań laboratoryjnych wykonywanych w hematologii. Forma zaliczenia stażu kierunkowego (u kierownika stażu): Na zakończenie stażu lekarz zalicza: a) kolokwium teoretyczne: kierownik stażu zaświadcza w karcie specjalizacji, że lekarz wykazał się znajomością wiedzy teoretycznej objętej programem stażu, b) sprawdzian umiejętności praktycznych: kierownik stażu zaświadcza w karcie specjalizacji, że lekarz nabył w czasie stażu umiejętność samodzielnego badania chorych, interpretacji badań dodatkowych, oraz że lekarz wykonał samodzielnie zabiegi lub/i procedury wymienione w programie stażu lub uczestniczył (asystował) w ich wykonywaniu Czas trwania stażu: 4 miesiące (16 tygodni) Miejsce stażu: akredytowana klinika lub oddział hematologiczny

© CMKP 2007

16

Program specjalizacji w transfuzjologii klinicznej dla lekarzy posiadających I stopień specjalizacji w określonej dziedzinie

4) Staż kierunkowy w onkologii i hematologii dziecięcej Program stażu Cel stażu (oczekiwane wyniki kształcenia). Oczekuje się, że po ukończeniu stażu lekarz wykaże się umiejętnością ustalania wskazań i dobierania właściwego rodzaju składników krwi do przetoczeń u dzieci, w tym u chorych z rozrostowymi chorobami układu krwiotwórczego. Organizacja stażu Lekarz specjalizujący się odbywa staż w pełnym dziennym wymiarze godzin pracy. W czasie stażu lekarz uczestniczy we wszystkich czynnościach diagnostycznych i leczniczych prowadzonych w oddziale lub klinice, tak jak etatowy asystent. Lekarz przyswaja wymaganą wiedzę oraz nabywa wymagane umiejętności praktyczne: - samodzielnie, ale pod nadzorem lekarza specjalisty bada chorych, zleca, ocenia i interpretuje badania dodatkowe, prowadzi farmakoterapię, wykonuje zabiegi i/lub asystuje do zabiegów i stosuje procedury medyczne wymienione w programie stażu. Zakres wiedzy teoretycznej W czasie stażu lekarz zobowiązany jest opanować przedstawioną poniżej wiedzę:  profilaktyka i leczenie niedokrwistości z niedoboru Fe ze szczególnym uwzględnieniem okresu niemowlęcego,  różnicowanie niedokrwistości o różnej etiologii,  wczesna symptomatologia białaczki ze znajomością ogólnych zasad postępowania diagnostycznego i leczniczego,  różnicowanie stanów chorobowych przebiegających z powiększeniem węzłów chłonnych i towarzyszących im zmian w obrazie krwi,  diagnostyka i różnicowania podstawowych skaz krwotocznych (małopłytkowość, hemofilia, zespół wykrzepiania śródnaczyniowego ). Umiejętności praktyczne W czasie stażu lekarz zobowiązany jest:  wykonać przetoczenie krwi, jej składników i produktów krwiopochodnych – 5 zbiegów,  asystować przy wykonaniu biopsji szpiku - 3 zabiegi. Forma zaliczenia stażu kierunkowego (u kierownika stażu): Na zakończenie stażu lekarz zalicza: a) kolokwium teoretyczne: kierownik stażu zaświadcza w karcie specjalizacji, że lekarz wykazał się znajomością wiedzy teoretycznej objętej programem stażu, b) sprawdzian umiejętności praktycznych: kierownik stażu zaświadcza w karcie specjalizacji, że lekarz nabył w czasie stażu umiejętność samodzielnego badania chorych, interpretacji badań dodatkowych, oraz że lekarz wykonał samodzielnie zabiegi lub/i procedury wymienione w programie stażu lub uczestniczył (asystował) w ich wykonywaniu Czas trwania stażu: 1 miesiąc (4 tygodnie) Miejsce stażu: w akredytowanej klinice lub oddziale szpitalnym

© CMKP 2007

17

Program specjalizacji w transfuzjologii klinicznej dla lekarzy posiadających I stopień specjalizacji w określonej dziedzinie

5) Staż kierunkowy w kardiochirurgii Program stażu Cel stażu (oczekiwane wyniki kształcenia). Oczekuje się, że po ukończeniu stażu lekarz wykaże się umiejętnością: stosowania składników krwi u chorych poddanych zabiegom chirurgicznym, w tym w przypadkach stosowania krążenia pozaustrojowego. Organizacja stażu Lekarz specjalizujący się odbywa staż w pełnym dziennym wymiarze godzin pracy. W czasie stażu lekarz uczestniczy we wszystkich czynnościach diagnostycznych i leczniczych prowadzonych w oddziale lub klinice, tak jak etatowy asystent. Lekarz przyswaja wymaganą wiedzę oraz nabywa wymagane umiejętności praktyczne: - samodzielnie, ale pod nadzorem lekarza specjalisty bada chorych, zleca, ocenia i interpretuje badania dodatkowe, prowadzi farmakoterapię, wykonuje zabiegi i/lub asystuje do zabiegów i stosuje procedury medyczne wymienione w programie stażu. Zakres wiedzy teoretycznej W czasie stażu lekarz musi opanować niżej wymienioną wiedzę:  postępowanie w przypadkach niechirurgicznego krwawienia po operacjach w krążeniu pozaustrojowym,  przygotowanie do operacji kardiochirurgicznej chorych z wrodzonymi, bądź nabytymi zaburzeniami krzepnięcia,  wskazania do leczenia krwią lub preparatami krwiopochodnymi u chorych po operacjach kardiochirurgicznych,  techniki hemodylucji i autotransfuzji mające najistotniejsze znaczenie w kardiochirurgii,  metody służące do zmniejszenia utraty krwi podczas operacji kardiochirurgicznych,  bezwzględne przeciwwskazania do autotransfuzji u chorych kardiochirurgicznych. Umiejętności praktyczne W czasie stażu lekarz zobowiązany jest:  uczestniczyć w prowadzeniu krążenia pozaustrojowego w przebiegu różnych operacji kardiochirurgicznych – 5 procedur,  zamawiać składniki krwi i wykonywać transfuzje – 20 procedur pod nadzorem Forma zaliczenia stażu kierunkowego (u kierownika stażu): Na zakończenie stażu lekarz zalicza: a) kolokwium teoretyczne: kierownik stażu zaświadcza w karcie specjalizacji, że lekarz wykazał się znajomością wiedzy teoretycznej objętej programem stażu, b) sprawdzian umiejętności praktycznych: kierownik stażu zaświadcza w karcie specjalizacji, że lekarz nabył w czasie stażu umiejętność samodzielnego badania chorych, interpretacji badań dodatkowych, oraz że lekarz wykonał samodzielnie zabiegi lub/i procedury wymienione w programie stażu lub uczestniczył (asystował) w ich wykonywaniu Czas trwania stażu: 1 miesiące (4 tygodnie) Miejsce stażu: akredytowana klinika lub oddział kardiochirurgiczny

© CMKP 2007

18

Program specjalizacji w transfuzjologii klinicznej dla lekarzy posiadających I stopień specjalizacji w określonej dziedzinie

6) Staż kierunkowy w chemioterapii nowotworów Program stażu Cel stażu (oczekiwane wyniki kształcenia). Oczekuje się, że po ukończeniu stażu lekarz wykaże się umiejętnością ustalania wskazań i dobierania właściwego rodzaju składników krwi do przetoczeń u chorych na nowotwory. Organizacja stażu Lekarz specjalizujący się odbywa staż w pełnym dziennym wymiarze godzin pracy. W czasie stażu lekarz uczestniczy we wszystkich czynnościach diagnostycznych i leczniczych prowadzonych w oddziale lub klinice, tak jak etatowy asystent. Lekarz przyswaja wymaganą wiedzę oraz nabywa wymagane umiejętności praktyczne: - samodzielnie, ale pod nadzorem lekarza specjalisty bada chorych, zleca, ocenia i interpretuje badania dodatkowe, prowadzi farmakoterapię, wykonuje zabiegi i/lub asystuje do zabiegów i stosuje procedury medyczne wymienione w programie stażu. Zakres wiedzy teoretycznej W czasie stażu lekarz musi opanować niżej wymienioną wiedzę:  patomechanizm, diagnostyka, profilaktyka i leczenie zaburzeń krzepnięcia krwi u chorych na nowotwory,  wskazania do leczenia erytropoetyną u chorych na nowotwory,  patomechanizm i leczenie niedokrwistości w przebiegu choroby nowotworowej. Umiejętności praktyczne W czasie stażu lekarz zobowiązany jest nauczyć się:  zamawiać składniki krwi i wykonywać transfuzje – 10 procedur pod nadzorem Forma zaliczenia stażu kierunkowego (u kierownika stażu): Na zakończenie stażu lekarz zalicza: a) kolokwium teoretyczne: kierownik stażu zaświadcza w karcie specjalizacji, że lekarz wykazał się znajomością wiedzy teoretycznej objętej programem stażu, b) sprawdzian umiejętności praktycznych: kierownik stażu zaświadcza w karcie specjalizacji, że lekarz nabył w czasie stażu umiejętność samodzielnego badania chorych, interpretacji badań dodatkowych, oraz że lekarz wykonał samodzielnie zabiegi lub/i procedury wymienione w programie stażu lub uczestniczył (asystował) w ich wykonywaniu Czas trwania stażu: 1 miesiąc (4 tygodnie) Miejsce stażu: klinika lub oddział posiadający akredytację w dziedzinie onkologii klinicznej

7) Staż kierunkowy w oddziale transplantacji komórek krwiotwórczych Program stażu Cel stażu (oczekiwane wyniki kształcenia). Oczekuje się, że po ukończeniu stażu lekarz wykaże się znajomością kwalifikowania chorych do przeszczepu komórek krwiotwórczych, zasad przygotowania i prowadzenia chorego w okresie okołoprzeszczepowym ze szczególnym uwzględnieniem krwiolecznictwa. Wykaże się umiejętnością posługiwania się algorytmami diagnostyczno-leczniczymi oraz wykonywania i interpretacji wyników badań i zabiegów stosowanych u chorych w okresie okołoprzeszczepowym. © CMKP 2007

19

Program specjalizacji w transfuzjologii klinicznej dla lekarzy posiadających I stopień specjalizacji w określonej dziedzinie

Organizacja stażu Lekarz specjalizujący się odbywa staż w pełnym dziennym wymiarze godzin pracy. W czasie stażu lekarz uczestniczy we wszystkich czynnościach diagnostycznych i leczniczych prowadzonych w oddziale lub klinice, tak jak etatowy asystent. Lekarz przyswaja wymaganą wiedzę oraz nabywa wymagane umiejętności praktyczne: - samodzielnie, ale pod nadzorem lekarza specjalisty bada chorych, zleca, ocenia i interpretuje badania dodatkowe, prowadzi farmakoterapię, wykonuje zabiegi i/lub asystuje do zabiegów i stosuje procedury medyczne wymienione w programie stażu. Zakres wiedzy teoretycznej W czasie stażu lekarz zobowiązany jest nauczyć się symptomatologii, diagnostyki i leczenia:  cytopenii okołoprzeszczepowej,  reakcji przeszczep przeciw gospodarzowi, oraz  wskazań i przeciwwskazań do przeszczepu komórek krwiotwórczych,  zasad krwiolecznictwa u chorych w okresie okołoprzeszczepowym (leczenie składnikami krwi, preparatami krwiopochodnymi, plazmafereza, cytoafereza)  rodzajów przeszczepów komórek krwiotwórczych,  zasad przygotowania chorego do przeszczepu, procedury przebiegu przeszczepu, oceny skuteczności przeszczepu,  poszukiwania i dobierania dawcy przeszczepu,  rozpoznawania powikłań po przeszczepie. Umiejętności praktyczne W czasie stażu lekarz zobowiązany jest nauczyć się:  zamawiać składniki krwi i wykonywać transfuzje u chorych w okresie okołoprzeszczepowym – 30 procedur pod nadzorem  pobieranie komórek krwiotwórczych z krwi obwodowej – 3 procedury pod nadzorem (opcjonalnie mogą one być wykonane w regionalnym centrum krwiodawstwa i krwiolecznictwa w ramach stażu kierunkowego z transfuzjologii klinicznej), Forma zaliczenia stażu kierunkowego (u kierownika stażu): Na zakończenie stażu lekarz zalicza: a) kolokwium teoretyczne: kierownik stażu zaświadcza w karcie specjalizacji, że lekarz wykazał się znajomością wiedzy teoretycznej objętej programem stażu, b) sprawdzian umiejętności praktycznych: kierownik stażu zaświadcza w karcie specjalizacji, że lekarz nabył w czasie stażu umiejętność samodzielnego badania chorych, interpretacji badań dodatkowych, oraz że lekarz wykonał samodzielnie zabiegi lub/i procedury wymienione w programie stażu lub uczestniczył (asystował) w ich wykonywaniu Czas trwania stażu: 2 miesiące (8 tygodni) Miejsce stażu: akredytowana klinika lub oddział przeszczepowy

8) Staż kierunkowy w chorobach zakaźnych Program stażu Cel stażu (oczekiwane wyniki kształcenia). Oczekuje się, że po ukończeniu stażu lekarz wykaże się znajomością symptomatologii diagnostyki, różnicowania i leczenia chorych z chorobami zakaźnymi ze szczególnym © CMKP 2007

20

Program specjalizacji w transfuzjologii klinicznej dla lekarzy posiadających I stopień specjalizacji w określonej dziedzinie

uwzględnieniem chorób przenoszonych drogą transfuzji krwi i płciową. Wykaże się umiejętnością posługiwania się algorytmami diagnostyczno-leczniczymi oraz wykonywania i interpretacji wyników badań i zabiegów stosowanych chorych z chorobami zakaźnymi. Organizacja stażu Lekarz specjalizujący się odbywa staż w pełnym dziennym wymiarze godzin pracy. W czasie stażu lekarz uczestniczy we wszystkich czynnościach diagnostycznych i leczniczych prowadzonych w oddziale lub klinice, tak jak etatowy asystent. Lekarz przyswaja wymaganą wiedzę oraz nabywa wymagane umiejętności praktyczne: - samodzielnie, ale pod nadzorem lekarza specjalisty bada chorych, zleca, ocenia i interpretuje badania dodatkowe, prowadzi farmakoterapię, wykonuje zabiegi i/lub asystuje do zabiegów i stosuje procedury medyczne wymienione w programie stażu. Zakres wiedzy teoretycznej W czasie stażu lekarz musi opanować niżej wymienioną wiedzę:  choroby bakteryjne,  choroby wirusowe,  choroby grzybicze,  choroby pasożytnicze,  gorączka o nieustalonej przyczynie,  AIDS,  szczepienia ochronne,  zakażenia szpitalne, zasady zapobiegania.  Charakterystyka zakażeń w lecznictwie otwartym i w praktyce szpitalnej  Charakterystyka antybiotyków wg grup  Podstawy farmakokinetyki i farmakodynamiki antybiotyków  Najważniejsze drobnoustroje (alarmowe)  Najważniejsze mechanizmy oporności, strategia zapobiegania lekooporności  Podstawy diagnostyki mikrobiologicznej  Diagnostyka objawów klinicznych wskazujących na zakażenie  Leczenie najczęściej występujących zakażeń pozaszpitalnych i zakażeń szpitalnych  Profilaktyka zakażeń pozaszpitalnych i zakażeń szpitalnych Umiejętności praktyczne W czasie stażu lekarz zobowiązany jest nauczyć się:  pobierać materiał biologiczny (krew, plwocina, płyny ustrojowe, wymazy itp.) do badań mikrobiologicznych i interpretacji wyników badań - 10 pobrań wykonanych samodzielnie Forma zaliczenia stażu kierunkowego (u kierownika stażu): Na zakończenie stażu lekarz zalicza: a) kolokwium teoretyczne: kierownik stażu zaświadcza w karcie specjalizacji, że lekarz wykazał się znajomością wiedzy teoretycznej objętej programem stażu, b) sprawdzian umiejętności praktycznych: kierownik stażu zaświadcza w karcie specjalizacji, że lekarz nabył w czasie stażu umiejętność samodzielnego badania chorych, interpretacji badań dodatkowych, oraz że lekarz wykonał samodzielnie zabiegi lub/i procedury wymienione w programie stażu lub uczestniczył (asystował) w ich wykonywaniu Czas trwania stażu: 1 miesiąc (4 tygodnie) Miejsce stażu: akredytowana klinika lub oddział chorób zakaźnych © CMKP 2007

21

Program specjalizacji w transfuzjologii klinicznej dla lekarzy posiadających I stopień specjalizacji w określonej dziedzinie

B - Kształcenie umiejętności wykonywania zabiegów i procedur medycznych Wykaz i minimalna liczba badań, zabiegów i procedur medycznych, które specjalizujący się lekarz ma obowiązek wykonać samodzielnie – pod nadzorem specjalisty Liczba

Rodzaj działania

1. Przetoczenie składników krwi łącznie z wszystkimi czynnościami poprzedzającymi transfuzję i postępowaniem po przetoczeniu

115

Wykonanie samodzielne

2. Badanie lekarskie krwiodawców, łącznie z kwalifikacją do oddawania krwi lub osocza

100

Wykonanie samodzielne

3. Lecznicza afereza

3

Wykonanie samodzielne

4. Afereza preparatywna

30

Wykonanie samodzielne

5. Infuzje lub wstrzyknięcia leków krwiopochodnych

5

Wykonanie samodzielne

6. Autotransfuzja

5

7. Oznaczanie grup krwi układu ABO, Rh oraz antygenów z innych układów grupowych

50

Wykonanie samodzielne Wykonanie samodzielne

8. Wykonywania próby zgodności przed przetoczeniem krwi i jej składników

50

Wykonanie samodzielne

9. Wykrywanie klinicznie istotnych przeciwciał

50

Wykonanie samodzielne

10 Identyfikacja klinicznie istotnych przeciwciał

20

Wykonanie samodzielne

11. Bezpośredni test antyglobulinowy

15

Wykonanie samodzielne

12. Postępowanie w przypadku stwierdzenia powikłania poprzetoczeniowego

2

Wykonanie samodzielne

13. Krwioupust

3

Wykonanie samodzielne

14. Ocena i interpretacja wyniku rozmazu krwi obwodowej

20

Wykonanie samodzielne

15. Biopsja aspiracyjna szpiku kostnego

10

Wykonanie samodzielne

16. Pobieranie komórek krwiotwórczych z krwi obwodowej

3

Wykonanie samodzielne

17. Transfuzja dopłodowa lub transfuzja wymienna u noworodków

3

Asystowanie

18. Procedura krążenia pozaustrojowego

5

Uczestniczenie

19. Wykonanie biopsji szpiku u dzieci

3

Asystowanie

20. Serologiczne opracowanie odczynu poprzetoczeniowego

3

Wykonanie samodzielne

21. Pobieranie materiału do badań mikrobiologicznych

10

Wykonanie samodzielne

Rodzaj badania lub zabiegu

© CMKP 2007

22

Program specjalizacji w transfuzjologii klinicznej dla lekarzy posiadających I stopień specjalizacji w określonej dziedzinie

Uwaga: Wykonanie i interpretacja oraz aktywne uczestniczenie (asystowanie) w zabiegach musi być poświadczone przez kierownika stażu kierunkowego w książeczce specjalizacji w postaci rejestru zabiegów (data, miejsce wykonania, rodzaj badania lub zabiegu, rozpoznanie, numer adnotacji w dokumentacji).

C) Pełnienie dyżurów lekarskich Lekarz zobowiązany jest do uczestniczenia w dyżurach w Regionalnym Centrum Krwiodawstwa lub w Wojskowym Centrum Krwiodawstwa i Krwiolecznictwa lub Centrum Krwiodawstwa i Krwiolecznictwa MSWiA (pracownia immunologii transfuzjologicznej, pracownia preparatyki krwi, ekspedycja krwi) - 3 dyżury w miesiącu.

5 - METODY OCENY WIEDZY I UMIEJĘTNOŚCI PRAKTYCZNYCH a) Kolokwia Sprawdzanie wiedzy odbywa się w formie kolokwiów, przyjmowanych przez kierownika specjalizacji bądź wskazanego przez niego specjalistę w określonej dziedzinie: 1) Kolokwium – „Diagnostyka różnicowa powikłań poprzetoczeniowych, postępowanie, leczenie i zapobieganie". 2) Kolokwium- „Zasady otrzymywania poszczególnych składników krwi i wskazania do ich stosowania". 3) Kolokwium- „Zasady kwalifikacji krwiodawców". 4) Kolokwium – „Zakażenia bakteryjne i wirusowe przenoszone przez krew, rozpoznawanie, zapobieganie". 5) Kolokwium – „Postępowanie w ostrej utracie krwi". 6) Kolokwium – „Postępowanie u chorych z niedoborami czynników krzepnięcia ze szczególnym uwzględnieniem hemofilii A i B oraz choroby von Willebranda". 7) Kolokwium – „Zasady kontroli jakości składników krwi i badań laboratoryjnych". 8) Kolokwium – „Immunologia transfuzjologiczna ze szczególnym uwzględnieniem zakresu badań krwiodawców i biorców krwi, dobierania krwi do przetoczenia, badań kobiet ciężarnych oraz badań matki i dziecka w ciąży i po porodzie ". 9) Kolokwium – „Zasady leczenia krwią i jej składnikami ze szczególnym uwzględnieniem chorych z wytworzonymi przeciwciałami do antygenów erytrocytów, leukocytów, płytek krwi” 10) Kolokwium – „Zasady leczenia krwią w przypadkach szczególnych (np. w transplantologii, w masowych katastrofach, u chorych przewlekle leczonych krwią i jej składnikami)". 11) Kolokwium - „Zasady otrzymywania białek osocza metodami inżynierii genetycznej". 12) Kolokwium – „Zasady organizacji pracy w Regionalnym Centrum Krwiodawstwa i Krwiolecznictwa i w jego oddziałach terenowych oraz, współpraca transfuzjologa z oddziałami klinicznymi w szpitalu". 13) Kolokwium – „Obowiązujące przepisy i rozporządzenia dotyczące krwiodawstwa i krwiolecznictwa". Lekarz specjalizujący się w transfuzjologii klinicznej zobowiązany jest ponadto do złożenia kolokwiów na zakończenie każdego kursu specjalizacyjnego i stażu kierunkowego. © CMKP 2007

23

Program specjalizacji w transfuzjologii klinicznej dla lekarzy posiadających I stopień specjalizacji w określonej dziedzinie

b) Sprawdziany umiejętności praktycznych Ocena umiejętności wykonywania czynności praktycznych odbywa się w formie niżej wymienionych sprawdzianów praktycznych: 1) Wykonanie badania lekarskiego i zakwalifikowanie dawców do oddania krwi i jej składników. 2) Pobranie krwi i jej składników (w tym metodą aferezy). 3) Preparatyka krwi. 4) Zakwalifikowanie chorego do przedoperacyjnej autotransfuzji. 5) Wykonanie leczniczej aferezy. 6) Przetoczenie krwi i jej składników. 7) Wykonanie infuzji produktów krwiopochodnych. 8) Oznaczenie grup krwi układu ABO, Rh oraz antygenów z innych układów grupowych. 9) Wykrywanie klinicznie istotnych przeciwciał do antygenów krwinek czerwonych i ich identyfikacja. 10) Wykonanie próby zgodności przed przetoczeniem krwi wraz z jej pełną interpretacją. 11) Dobranie krwi do transfuzji dopłodowej, wymiennej u noworodków i u niemowląt do czwartego miesiąca życia. 12) Dobranie krwi do przetoczeń chorym po przeszczepach. 13) Wykonanie badań immunohematologicznych w odczynach poprzetoczeniowych. 14) Ocena wyników badań w kierunku obecności we krwi markerów wirusologicznych. 15) Udzielanie doraźnej pomocy w nagłych przypadkach. Lekarz zobowiązany jest ponadto do zaliczenia po każdym stażu kierunkowym sprawdzianu umiejętności praktycznych – w formie potwierdzenia przez kierownika stażu, że lekarz wykonał samodzielnie zabiegi lub/i procedury wymienione w programie stażu lub uczestniczył (asystował) w ich wykonywaniu. c) Ocena pracy oryginalnej lub poglądowej Kierownik specjalizacji ocenia od strony merytorycznej i metodologicznej pracę poglądową lub oryginalną napisaną przez lekarza specjalizującego się w transfuzjologii klinicznej.

6 - ZNAJOMOŚĆ JĘZYKÓW OBCYCH Oczekuje się, że specjalizujący się lekarz wykaże się praktyczną znajomością jednego z języków: angielskiego, francuskiego, niemieckiego lub hiszpańskiego w stopniu umożliwiającym: a) rozumienie tekstu pisanego, w szczególności dotyczącego literatury fachowej i piśmiennictwa lekarskiego, b) porozumienie się z pacjentem, dawcą, lekarzami i przedstawicielami innych zawodów medycznych, c) pisanie tekstów medycznych w szczególności opinii i orzeczeń lekarskich. Obowiązuje zaliczenie znajomości języka obcego w studium języków obcych wyższej uczelni medycznej.

© CMKP 2007

24

Program specjalizacji w transfuzjologii klinicznej dla lekarzy posiadających I stopień specjalizacji w określonej dziedzinie

7 - CZAS TRWANIA SPECJALIZACJI Czas trwania specjalizacji w transfuzjologii klinicznej dla lekarzy posiadających specjalizację I stopnia w: anestezjologii i intensywnej terapii, analityce klinicznej, chirurgii ogólnej, chirurgii dziecięcej, chorobach wewnętrznych, chorobach zakaźnych, diagnostyce laboratoryjnej, dermatologii i wenerologii, medycynie pracy, mikrobiologii, neurochirurgii, neurologii, okulistyce, ortopedii i traumatologii, otolaryngologii, pediatrii, położnictwie i ginekologii, radioterapii onkologicznej, transfuzjologii, wynosi 3 lata (36 miesięcy) w tym: 1) 2) 3) 4) 5) 6) 7)

staż podstawowy w transfuzjologii klinicznej staż kierunkowy w perinatologii staż kierunkowy w hematologii, staż kierunkowy w onkologii i hematologii dziecięcej staż kierunkowy w kardiochirurgii staż kierunkowy w chemioterapii nowotworów staż kierunkowy w oddziale transplantacji komórek krwiotwórczych 8) staż kierunkowy w chorobach zakaźnych Kursy specjalizacyjne Razem kursy Urlopy wypoczynkowe Czas trwania specjalizacji ogółem

21 miesięcy 2 tygodnie 4 miesiące 1 miesiąc 1 miesiąc 1 miesiąc 2 miesiące 1 miesiące 1,5 miesiąca 3 miesiące 36 miesięcy (3 lata)

8 - PAŃSTWOWY EGZAMIN SPECJALIZACYJNY Studia specjalizacyjne w transfuzjologii klinicznej kończą się państwowym egzaminem specjalizacyjnym, złożonym z części teoretycznej i części praktycznej. Kolejność zdawania poszczególnych części egzaminu: 1. Egzamin praktyczny a) oznaczenie grup krwi układu ABO, Rh oraz antygenów z innych układów grupowych. b) wykrywanie klinicznie istotnych przeciwciał do antygenów krwinek czerwonych i ich identyfikacja. c) wykonanie próby zgodności przed przetoczeniem krwi wraz z jej pełną interpretacją. d) dobranie krwi do transfuzji dopłodowej, wymiennej u noworodków i u niemowląt do czwartego miesiąca życia. e) dobranie krwi do przetoczeń chorym po przeszczepach. 2. Egzamin testowy – (zestaw pytań testowych z zakresu wymienionej w programie wymaganej wiedzy) 3. Egzamin ustny – (pytania problemowe z zakresu wymienionej w programie specjalizacji wymaganej wiedzy)

9 - EWALUACJA PROGRAMU STUDIÓW SPECJALIZACYJNYCH Program studiów specjalizacyjnych będzie okresowo poddawany ewaluacji i w razie potrzeby modyfikowany przede wszystkim w związku z postępami wiedzy medycznej i koniecznością ciągłego doskonalenia procesu specjalizacji lekarskich - po zasięgnięciu © CMKP 2007

25

Program specjalizacji w transfuzjologii klinicznej dla lekarzy posiadających I stopień specjalizacji w określonej dziedzinie

opinii nadzoru specjalistycznego, samorządu lekarskiego, towarzystw naukowych, CMKP i Ministerstwa Zdrowia. Specjalizujący się lekarze oraz ich kierownicy specjalizacji zobowiązani są śledzić i uwzględniać zmiany programowe i odpowiednio korygować proces własnych studiów specjalizacyjnych. Aktualna, obowiązująca wszystkich specjalizujących się lekarzy wersja programu studiów specjalizacyjnych w transfuzjologii klinicznej, jest dostępna na stronie Internetowej CMKP: www.cmkp.edu.pl

© CMKP 2007

26