ĆWICZENIE NR 16: Serce cz

Wydział Lekarski rok akad. 2012/2013

Dział IV Fizjologia układu krążenia UWAGA ! Ćwiczenia 1 i 2 oraz 7 i 8 odbywać się będą systemem rotacyjnym – zgodnie z niżej podanym podziałem.

Ćw. 1. Serce cz. I. Cykl hemodynamiczny serca. Badanie fizykalne serca. pierwsze części grup, drugie części grup, 1. 2. 3. 4.

czyli od A1 do G1: 11-12. 02. 2013 czyli od A2 do G2: 14-15. 02. 2013

Fazy cyklu sercowego – dyskusja. Opukiwanie granic serca – stłumienie względne i bezwzględne. Badanie uderzenia koniuszkowego. Osłuchiwanie tonów serca.

Fazy cyklu sercowego, rola przedsionków i komór serca, czynność zastawek przedsionkowo-komorowych i komorowo-tętniczych. Mechanizm powstawania tonów serca i ich charakterystyka. Uderzenie koniuszkowe. Objętości: wyrzutowa (SV), końcowo-skurczowa (ESV), końcowo-rozkurczowa (EDV); frakcja wyrzutu (EF), pojemność minutowa serca (Q). Zalecane źródła informacji wykłady „Fizjologia człowieka”. Podręcznik dla studentów medycyny. Red. Stanisław J. Konturek, Elservier Urban&Partner 2007 lub 2013 Ćw. 2. Serce cz. II. Elektrokardiografia – cz. I. pierwsze części grup, drugie części grup,

czyli od A1 do G1: 14-15. 02. 2013 czyli od A2 do G2: 11-12. 02. 2013

1. Zapisywanie czynności elektrycznej serca z odprowadzeń kończynowych i przedsercowych. Cechy czynnościowe mięśnia sercowego. Zróżnicowanie komórek serca w zależności od właściwości elektrofizjologicznych – potencjały czynnościowe miocytów serca. Układ bodźcoprzewodzący serca, podstawy automatyzmu, rozprzestrzenianie się pobudzenia w sercu. Elektrokardiografia: odprowadzenia jedno- i dwubiegunowe, kończynowe i przedsercowe, trójkąt Einthovena, oś elektryczna serca. Zalecane źródła informacji „Fizjologia człowieka”. Podręcznik dla studentów medycyny. Red. Stanisław J. Konturek, Elservier Urban&Partner 2007 lub 2013 wykłady

1

Wydział Lekarski rok akad. 2012/2013

Ćw. 3. Serce cz. III. Elektrokardiografia – cz. II. (18-19. 02. 2013) 1. Technika odczytywania i interpretacja krzywej EKG – wprowadzenie do opisywania prawidłowego EKG. Załamki, odcinki, odstępy w zapisie elektrokardiograficznym – definicje, przyczyny powstawania. Zalecane źródła informacji „Fizjologia człowieka”. Podręcznik dla studentów medycyny. Red. Stanisław J. Konturek, Elservier Urban&Partner 2007 lub 2013 Ćw. 4. Serce cz. IV. Elektrokardiografia – cz. III (21-22. 02. 2013) 1. 2. 3. 4.

Ocena pochodzenia rytmu serca, jego miarowości i częstości. Ocena kształtu i czasu trwania załamków, zespołów, odcinków, odstępów. Oś elektryczna serca. Położenie serca.

Obowiązuje przygotowanie teoretyczne i praktyczne do wymienionych wyżej zadań (1-4) oparte o informacje przekazane na ćwiczeniu 3. Ćw. 5. Podstawy regulacji czynności serca. (25-26. 02. 2013) 1. Czynniki kształtujące pojemność minutową serca – omawianie i dyskusja. 2. Adaptacja serca do wysiłku fizycznego – omawianie i dyskusja. 3. Ocena wydolności fizycznej na podstawie reakcji chronotropowej serca – Test PWC170 Czynniki kształtujące stan inotropowy mięśnia sercowego; heterometryczna i homometryczna regulacja czynności serca. Kurczliwość mięśnia sercowego. Obciążenia wstępne i następcze serca. Unerwienie serca: inotropowy i chronotropowy wpływ nerwów błędnych, układu współczulnego i krążących amin katecholowych. Rezerwy czynnościowe serca i warunki ich wykorzystania. Adaptacja serca do wysiłku fizycznego – zmiany SV, HR, Q. Zalecane źródła informacji wykłady „Fizjologia człowieka”. Podręcznik dla studentów medycyny. Red. Stanisław J. Konturek, Elservier Urban&Partner 2007 lub 2013 Ćw. 6. Fizjologia krążenia krwi – podstawy hemodynamiki. (28. 02.- 01.03.2013) 1. Badanie tętna tętniczego – naczynia poddawane ocenie, cechy tętna, sfigmograf. Podział czynnościowy naczyń krwionośnych, struktura ścian naczyń. Rola poszczególnych odcinków układu krążenia. Ciśnienie napędowe ruchu krwi. Zasada ciągłości przepływu. Natężenie przepływu, prędkość liniowa przepływu, przepływ krwi warstwowy i burzliwy. Prawo Poiseuille a. Opór naczyniowy (opór przepływu). Sprężystość objętościowa i podatność ściany naczynia. Napięcie ścinające. Lepkość dynamiczna krwi, osiowa akumulacja krwinek, efekt sigma, zbieranie osocza. Sfigmografia, cechy tętna. Zalecane źródła informacji „Fizjologia człowieka”. Podręcznik dla studentów medycyny. Red. Stanisław J. Konturek, Elservier Urban&Partner 2007 lub 2013 William F. Ganong: Fizjologia. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2007. rozdz. 30 wykłady

2

Wydział Lekarski rok akad. 2012/2013

Ćw. 7. Układ tętniczy. Regulacja ciśnienia tętniczego. pierwsze części grup, drugie części grup,

czyli od A1 do G1: 04-05. 03. 2013 czyli od A2 do G2: 07-08. 03. 2013

1. Pomiar ciśnienia tętniczego krwi metodą palpacyjną i osłuchową. 2. Próba oziębieniowa Hinessa. 3. Czynniki kształtujące wielkość ciśnienia tętniczego krwi – omawianie i dyskusja. Ciśnienie tętnicze: skurczowe, rozkurczowe i średnie; czynniki decydujące o wysokości amplitudy skurczoworozkurczowej. Profil zmian ciśnienia w układzie krążenia. Opór obwodowy: lokalizacja, istota i wielkość. Czynniki wpływające na średnicę naczyń krwionośnych. Napięcie bierne (sprężyste) naczyń krwionośnych. Napięcia czynne: miogenne i neurogenne naczyń krwionośnych. Krytyczne ciśnienie zamknięcia. Rodzaje włókien naczynioruchowych i ich reprezentacja w różnych obszarach krążenia krwi. Zalecane źródła informacji wykłady „Fizjologia człowieka”. Podręcznik dla studentów medycyny. Red. Stanisław J. Konturek, Elservier Urban&Partner 2007 lub 2013 William F. Ganong: Fizjologia. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2007 rozdz. 30 Ćw. 8. Mikrokrążenie, układ żylny. pierwsze części grup, drugie części grup,

czyli od A1 do G1: 07-08. 03. 2013 czyli od A2 do G2: 04-05. 03. 2013

1. 2. 3. 4.

Tętno żylne – flebogram. Czas opróżniania i wypełniania żył. Przedstawienie metod pomiaru ciśnienia żylnego centralnego i obwodowego. Badanie czynnościowe naczyń obwodowych: b) objaw Rumpel-Leedego. 5. Miejscowa i humoralna regulacja przepływu krwi – omawianie i dyskusja Czynność zwieraczy przedwłośniczkowych. Regulacja miejscowa przepływu krwi, przekrwienie czynne i bierne. Czynniki humoralne decydujące o szerokości światła naczyń krwionośnych. Rola śródbłonka naczyniowego w regulacji czynności naczyń krwionośnych. Czynniki śródbłonkowe naczyniorozszerzające i naczyniozwężające. Autoregulacja przepływu krwi. Czynniki wpływające na wymianę w naczyniach włosowatych. Procesy dyfuzji, filtracji i reabsorbcji. Rozkład ciśnień onkotycznych i hydrostatycznych w naczyniach włosowatych, współczynnik filtracji kapilarnej, znaczenie oporu przed- i pozawłośniczkowego. Zbiorniki krwi, pojęcia obszaru czynnego i kompensacyjnego. Czynniki odpowiedzialne za powrót krwi do serca. Gradient ciśnień w układzie żylnym – ciśnienie żylne centralne i obwodowe. Tętno żylne – flebogram. Porównanie właściwości tętniczej i żylnej części układu krążenia. Powstawanie i krążenie chłonki.. Zalecane źródła informacji „Fizjologia człowieka”. Podręcznik dla studentów medycyny. Red. Stanisław J. Konturek, Elservier Urban&Partner 2007 lub 2013 wykłady

3

Wydział Lekarski rok akad. 2012/2013

Ćw. 9. Regulacja czynności układu krążenia – część I. (11-12. 03. 2013) 1. Wpływ czynnika grawitacyjnego na krążenie: a) próba ortostatyczna, test Schellonga. 2. Neuroregulacja krążenia krwi – omawianie i dyskusja. Napięcie neurogenne naczyń – przyczyny, regulacja. Baroreceptory – lokalizacja, czynniki pobudzające, mechanizm pobudzenia. Odruchy z baroreceptorów (zatokowy, aortalny i Bezolda – Jarischa); odbarczenie baroreceptorów. Mechanoreceptory obszaru płucno-sercowego. Odruch Bainbridge`a. Wpływ czynnika grawitacyjnego na krążenie – reakcja ortostatyczna. Struktury układu nerwowego wpływające na czynność układu krążenia. Organizacja neuronów rdzenia przedłużonego odpowiedzialnych za regulację układu krążenia: jadro pasma samotnego (NTS), jadra nerwów błędnych, obszar RVLM (dawniej tzw. strefa presyjna) i CVLM. Zalecane źródła informacji wykłady „Fizjologia człowieka”. Podręcznik dla studentów medycyny. Red. Stanisław J. Konturek, Elservier Urban&Partner 2007 lub 2013 William F. Ganong: Fizjologia. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2007 rozdz. 31 Ćw. 10. Regulacja czynności układu krążenia – część II. Zajęcia uzupełniające z działu IV . (14-15. 03. 2013)

1. Ocena adaptacji układu krążenia do wysiłku fizycznego – próba Martineta. 2. Odruch krążeniowy z chemoreceptorów tętniczych. 3. Zajęcia uzupełniające z działu IV. Chemoreceptory tętnicze – lokalizacja, czynniki i mechanizmy pobudzające, odruch krążeniowy z chemoreceptorów. Reakcje układu krążenia na wysiłki statyczne i dynamiczne – przebieg zmian adaptacyjnych, mechanizmy fizjologiczne reakcji wysiłkowych; dystrybucja wysiłkowa krwi. Charakterystyka przepływu mięśniowego w spoczynku i podczas wysiłku fizycznego. Krążenie wieńcowe: anatomia, czynniki kształtujące przepływ krwi, zmiany przepływu krwi podczas kolejnych faz cyklu sercowego, regulacja nerwowa i humoralna. Zalecane źródła informacji wykłady „Fizjologia człowieka”. Podręcznik dla studentów medycyny. Red. Stanisław J. Konturek, Elservier Urban&Partner 2007 lub 2013 William F. Ganong: Fizjologia. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2007 rozdz. 31

Zaliczenie działu IV: 20. 03. 2013 Na zaliczenie obowiązuje znajomość zagadnień omawianych na ćwiczeniach i wykładach oraz przedstawionych we wskazanych podręcznikach. Organizacja i funkcje układu krążenia – rola serca i poszczególnych odcinków układu naczyniowego. Budowa naczyń krwionośnych i ich właściwości biofizyczne. Zawartość krwi w tętnicach, żyłach, naczyniach włosowatych; pula centralna krwi, statyczne rozmieszczenie krwi. Cechy czynnościowe mięśnia sercowego. Zróżnicowanie komórek serca w zależności od właściwości elektrofizjologicznych – potencjały czynnościowe miocytów serca. Układ bodźcoprzewodzący serca, podstawy automatyzmu, rozprzestrzenianie się pobudzenia w sercu. Regulacja częstotliwości skurczów serca na tle mechanizmów powolnej depolaryzacji.

4

Wydział Lekarski rok akad. 2012/2013

Fazy cyklu sercowego, tony serca. Objętości: wyrzutowa (SV), końcowo-skurczowa (ESV), końcoworozkurczowa (EDV); frakcja wyrzutu (EF), pojemność minutowa serca (Q). Elektrokardiografia: odprowadzenia, pochodzenie i kształt załamków EKG, znaczenie diagnostyczne EKG. Technika odczytywania i interpretacja krzywej EKG; określenie pochodzenia rytmu, obliczanie częstotliwości rytmu, osi elektrycznej serca, położenia serca, ocena ukształtowania i czasu trwania załamków, zespołów, odcinków i odstępów. Wewnętrzna i zewnętrzna regulacja czynności serca. Czynniki kształtujące stan inotropowy mięśnia sercowego; heterometryczna i homometryczna regulacja czynności serca. Kurczliwość mięśnia sercowego i sposoby jej oceny. Obciążenia wstępne i następcze serca. Wpływ nerwów błędnych, układu współczulnego i krążących ligandów na serce. Rezerwy czynnościowe serca. Adaptacja serca do wysiłku fizycznego – zmiany SV, HR, Q. Rola wapnia w regulacji siły skurczu mięśnia sercowego. Charakterystyczne cechy przemiany materii i gospodarki wapniowej w sercu. Mechanizmy zmian pojemności minutowej. Podstawy dostosowania się czynności serca do zmiennych warunków w układzie krążenia, możliwości wykorzystania rezerwy skurczowej i rozkurczowej. Krążenie wieńcowe: anatomia, czynniki kształtujące przepływ krwi, zmiany przepływu krwi podczas kolejnych faz cyklu sercowego, regulacja nerwowa i humoralna. Opór naczyniowy. Znaczenie oporu obwodowego w ustaleniu wielkości perfuzji narządowej, ciśnienia tętniczego i rozdziału pojemności minutowej. Czynniki decydujące o wielkości oporu obwodowego, składowe napięcia naczyń krwionośnych. Czynniki wpływające na średnicę naczyń krwionośnych. Ciśnienie tętnicze: skurczowe, rozkurczowe i średnie; zakres wartości, czynniki kształtujące, odruchowa stabilizacja poziomu. Tętno tętnicze: cechy tętna, rozprzestrzenianie się fali tętna. Mikrokrążenie: podział naczyń i ich charakterystyka, czynniki regulujące filtrację i reabsorpcję przez ściany naczyń mikrokrążenia, powstawanie i krążenie chłonki. Znaczenie układu żylnego, warunki powrotu krwi do serca, tętno żylne, ciśnienie żylne centralne i obwodowe. Porównawcza charakterystyka układu tętniczego, żylnego i mikrokrążenia. Specyficzne i niespecyficzne pola recepcyjne uczestniczące w regulacji układu krążenia. Baroreceptory, chemoreceptory tętnicze. Struktury układu nerwowego wpływające na czynność układu krążenia. Homeostatyczne znaczenie ośrodków sercowo-naczyniowych rdzenia przedłużonego. Odruchy stabilizujące poziom ciśnienia tętniczego, odbarczenie baroreceptorów. Przyczyny napięcia neurogennego naczyń krwionośnych. Napięcie neurogenne i wpływ odruchów z baroreceptorów w różnych obszarach krążenia. Adaptacja układu krążenia do wysiłku fizycznego. Specyficzne właściwości i regulacja krążenia mózgowego. Ukrwienie mięśni szkieletowych podczas spoczynku i wysiłku fizycznego; antagonizm trzewno-somatyczny. Hemodynamiczne znaczenia krążenia trzewnego i w mięśniach szkieletowych. Wpływ zmian ukrwienia nerki na czynności układu krążenia. Zalecane źródła informacji: na zaliczeniu obowiązuje znajomość treści we wskazanych przy poszczególnych ćwiczeniach podręcznikach oraz zagadnień omawianych na ćwiczeniach i wykładach w zakresie działu IV.

5