Zielone pleśnie wywołane przez Trichoderma aggressivum w podłożu fazy III luzem The research leading to these results has received funding from the European Union Seventh Framework Programme (FP7/2007-2013) under grant agreement No. 286836.
Factsheet 03/15
Mairéad Kilpatrick, Agri-Food Biosciences Institute, Northern Ireland, Caoimhe Fleming-Archibald and Helen Grogan, Teagasc, Ireland.
Projekt MushTv badał epidemiologię T. agressivum w podłożu fazy III i obejmował badanianad dystrybucją tej pleśni w podłożu podczas wyciągania z tunelu przerostowego i transportowania, oraz tym, jak zakażone drobiny są przenoszone i wykrywane podczas obróbki podłoża i procesu uprawy. Niniejsza ulotka stanowi podsumowanie wyników tych badań.
The research leading to these results has received funding from the European Union Seventh Framework Programme (FP7/2007-2013) under grant agreement No. 286836.
• Podłoże fazy III w pełni przerośnięte grzybnią pieczarki jest podatne na zakażenie T. aggressivum, które może prowadzić do utraty aż 100% plonów. • T. aggressivum może szybko zakazić i skolonizować zdrowe i wysokoproduktywny kompost. • Jakikolwiek proces polegający na mieszaniu podłoża i rozrywaniu grzybni pieczarki może spowodować, że nieduża infekcja szybko rozprzestrzeni się na dużych obszarach podłoża. • Zakażone narzędzia i maszyny mogą zakazić czyste podłoże fazy III. • Ścisłe procedury higieniczne są skuteczne podczas odkażania sprzętów i budynków. 1. T. aggressivum – białe strzępki aż do rozległego zarodnikowania
Główne zalecenia Dla kompostowni
• Wdrożyć rutynowe procedury monitorowania czystości.
• Przez cały czas należy zachować ścisły reżim higieniczny.
Dla firm transportowych
• Tam gdzie to możliwe załadunek i wyciąganie podłoża z tuneli fazy III powinno być przeprowadzane z dwóch różnych stron, przy pomocy sprzętu przeznaczonego specjalnie do tego zadania, aby uniknąć zakażeń krzyżowych.
• Wszystkie urządzenia, które przemieszczają się pomiędzy zakładami powinny być często myte i dezynfekowane (wewnątrz i na zewnątrz) – minimum przed trafieniem do każdej z lokalizacji.
• Usunąć resztki podłoża z podłóg, wyciągarek, taśmociągów oraz wszystkich innych sprzętów mających kontakt z podłożem przed ich użyciem, aby zapobiec zakażeniu tuneli. • Gotować lub pasteryzować tunele przed załadunkiem każdej partii podłoża fazy III.
• Należy zachować ostrożność podczas usuwania wszystkich widocznych pozostałości podłoża. • Załadunek w każdej z hal uprawowych powinien odbywać się po kolei, tak aby nie mieszać ze sobą ładunków podłoża.
Dla zakładów uprawowych • Przez cały czas należy zachować ścisły reżim higieniczny. • Wszystkie maszyny, urządzenia i personel biorący udział w załadunku fazy III powinny zostać podzielone • Należy dokładnie wyczyścić (usunąć wszelkie pozostałości podłoża), zdezynfekować i spłukać wszelkie urządzenia i maszyny, takie jak taśmociągi, ładowarki i czesarki przed i po użyciu.
• Załadunek świeżej fazy III powinien odbywać się w odosobnieniu. W tym czasie nie powinno się opróżniać hal z plonami, a hale uprawowe powinny pozostać zamknięte. • W czasie 3-5 krytycznych dni po załadunku fazy III należy zachować czujność i aktywnie poszukiwać symptomów choroby. • Na koniec każdego cyklu uprawy podłoże powinno być przez minimum 8 godzin wygotowane w temperaturze 65-70˚C.
Przyczyna choroby Trichoderma aggressivum f. europaeum (poprzednio nazywana T. harzianum typ Th2) jest czynnikiem odpowiedzialnym za występowanie zielonych pleśni w pieczarkach i może całkowicie zniszczyć jej plony. Początkowo wiązano ją z infekcjami podczas szczepienia grzybnią podłoża fazy II w tradycyjnych systemach przerostu grzybnią w workach, blokach i skrzyniach. Podłoże w pełni skolonizowane przez grzybnię pieczarki uważano za o wiele mniej podatne na infekcje. Niedawne epidemie tej choroby w całej Europie, gdzie przerost grzybnią odbywa się
w podłożu luzem w tunelach kompostowych (podłoże fazy III) spowodowało weryfikację tej teorii. Infekcja może wystąpić w kompostowni, w pieczarkarni, podczas transportu lub w czasie operacji załadunku lub wyciągania podłoża z tunelu. Dlatego też na wszystkich ciąży wspólna odpowiedzialność wszystkich podmiotów zaangażowanych w branżę pieczarkarską, aby zapobiegać i zredukować atak T. aggressivum.
Objawy T. aggressivum produkuje białawą grzybnię, której nie sposób odróżnić od grzybni pieczarki podczas jej wzrostu w podłożu, dlatego też tak trudno rozpoznać infekcję w jej wczesnym stadium. Następnie, i często w wyniku ekspozycji na światło grzybnia T. aggressivum rozpoczyna produkcję zarodników. Przez około 1 dzień pozostają one koloru białego, aby następnie w czasie 3-5 dni zmienić całe połacie podłoża na kolor zielony w wyniku intensywnego procesu zarodnikowania.
Innym regularnym objawem wystąpienia kolonii zielonych pleśni jest nieznacznie podwyższona temperatura podłoża zarówno podczas przerostu podłoża w masie, jak i przez kilka dni po załadunku hal uprawowych. W miarę rozwoju zakażenia wyczuwalny jest charakterystyczny zapach.
Jeśli infekcja zieloną pleśnią pojawiła się w tunelu kompostowym fazy III, może nie dawać ona żadnych widocznych znaków podczas wyciągania podłoża fazy III z tunelu po przeroście ani też podczas jego załadunku na półki. Jednak po dokładnym sprawdzeniu może się okazać się, że grzybnia pieczarki rozwija się z opóźnieniem lub jest mniej zintegrowana z podłożem, tworząc luźniejszą masę. Ostatecznie kolonie zarodników zielonej pleśni wywołanej przez T. aggressivum pojawiają się na dużych połaciach podłoża lub okrywy, a straty w plonach są wprost proporcjonalne do obszaru zajętego podłoża. W miejscach występowania choroby zwykle nie następuje wiązanie i wzrost owocników pieczarki, a jeśli nawet się one pojawią, to nie nadają się one do sprzedaży ze względu na niską jakość i roztocza pieprzowe na powierzchni kapeluszy.
2 . Objawy T. agressivum - białawe kolonie
Biologia i epidemiologia Pomimo wyizolowania kilku gatunków Trichodermy z podłoża pieczarkowego, agresywną kolonizację powodującą ataki zielonej pleśni w Europie przypisuje się gatunkowi Trichoderma aggressivum f. europaeum. To co stanowi o jej agresywności jest złożone.
Liczne badania wykazały: • Pomiędzy T. aggressivum i Agaricus bisporus zachodzą liczne interakcje, jednak mechanizmy rządzące tymi interakcjami nie zostały jeszcze w pełni poznane.
• Wiele kluczowych cech uprawy grzybów – odżywianie, podwyższone temperatury i stosunkowo wysoka wilgotność, a także brak światła w trakcie wzrostu grzybni to także idealne warunki do rozwoju T. aggressivum. • W optymalnych warunkach T. aggressivum charakteryzuje się gwałtownym wzrostem i dlatego może konkurować o składniki odżywcze i przestrzeń na półce bardziej efektywnie niż pieczarka. • T. aggressivum produkuje również pozakomórkowe enzymy, toksyczne metabolity wtórne, jak również lotne związki organiczne i potrafi wykorzystać opóźnione efekty działania bakterii obecnych w kompoście. • Wszystkie te cechy powodują saprofityczny rozrost pleśni na grzybowej i bakteryjnej mikroflorze kompostowej a także intensywne konkurowanie, antagonizowanie i/lub pasożytowanie, które w efekcie pozwala T. aggressivum na wzrost w innym przypadku zdrowym, produktywnym podłożu pieczarkowym.
Dlatego też wszelkie czynności związane z mieszaniem, operacje na podłożu w masie w kompostowni, za- i wyładunek w celu przewiezienia go, a także załadunek na półki u producenta są działaniami wysokiego ryzyka. Powodują one bardzo efektywne wmieszanie niedużej infekcji pleśni zielonych w duże ilości podłoża. Możliwe, że natychmiast po operacji mieszania grzybnia pieczarki podczas przerostu podłoża jest osłabiona i wrażliwa, co T. aggressivum potrafi szybko wykorzystać. Eksperymenty podczas plonowania wskazały, że obróbka podłoża fazy III zakażonego T. aggressivum może powodować łatwe rozprzestrzenianie się choroby poprzez spory i zakażone drobiny podłoża w całym zakładzie produkcyjnym. Badania na wykrycie choroby wykazały, że korytarz, strefa stołówki, pakownie, posadzki w halach uprawowych, maty, półki, drzwi do tuneli, klamki, panele komputerów, klawiatury, telefony, a nawet tablice skrywały żywe zarodniki T. aggressivum. Oznacza to, że przeniesienie zakażenia uprawy z jednego zainfekowanego cyklu na dopiero co ładowane świeże podłoże jest bardzo prawdopodobne. Jest to szczególnie istotne podczas mieszania, załadunku, czesania lub wyciągania podłoża.
Eksperymenty prowadzone jako część projektu MushTV pokazały, że gdy do podłoża fazy II podczas załadunku dodano T. aggressivum jej rozwój ograniczył się do powierzchni ok. 0,5-1,0 m wokół punktu szczepienia i nie był z reguły widoczny podczas wyciągania podłoża z tunelu. Zastosowanie sztucznych procedur do ograniczenia mieszania podłoża podczas opróżniania tunelu spowodowało, że plon pieczarek uzyskany z podłoża w strefie zakażonej został zredukowany o 100%. W przeciwieństwie do podłoża z pozostałej części tunelu, która dawała wysokie plonowanie pieczarek. Straty w plonach były proporcjonalne do obszaru objętego zakażeniem T. aggressivum. Ta nowa informacja wskazuje na to, że pomimo wtłaczania w podłoże podczas przerostu dużych ilości recyrkulowanego powietrza, dochodzi jedynie do niewielkiego rozprzestrzeniania się infekcji w tunelu. Fakt, iż T. aggressivum nie produkują szybko zarodników w tunelach i że jej spory nie są zbyt lotne mogą stanowić czynnik ograniczający jej rozprzestrzenianie się w tunelu.
4 & 5. Badania wykazały, że wszelkie mieszanie kompostu jest operacją wysokiego ryzyka o dużym potencjale infekcyjnym T. agressivum 3. Eksperymentalne komory kompostowe w AFBI Loughgall Kolejne próby zostały opracowane tak, aby odtworzyć przemysłowe operacje wykonywane przy podłożu luzem – mieszanie podczas wyciągania podłoża z tunelu, warstwowe ładowanie podłoża na pojazdy i jego załadunek na półki w miejscu uprawy. Wyniki pokazały, że pierwotnie mała, ograniczona infekcja T. aggressivum została przeniesiona na całe podłoże z tunelu; plon uzyskany z całości tej masy podłoża obniżył się o 80-100%. Użycie sprzętów, które miały styczność z zakażonym chorobą podłożem spowodowało zakażenie czystego podłoża z sąsiednich, dopiero co otwartych tuneli, powodując jej dalsze przenoszenie. W konsekwencji, lokalizacja miejsca infekcji w tunelu będzie miała poważne reperkusje; jeśli znajdzie się ona bliżej początku tunelu, całe dalsze podłoże wejdzie w kontakt z zakażonymi sprzętami; a jeśli ma ona swoje źródło gdzieś pod koniec, podłoże z tego tunelu powinno pozwolić na normalne plonowanie.
Ścisły rygor higieniczny i mycie zakażonych materiałów lub pomieszczeń po zakończeniu uprawy okazały się istotne w zahamowaniu rozwoju choroby. Sterylizacja parowa po uprawie (65-70˚C w podłożu przez minimum 8 godzin zastosowana w hali uprawowej oraz po usunięciu podłoża) okazała się bardzo skuteczna. Powinna zostać ona powiązana z surowymi procedurami mającymi na celu usunięcie wszelkich źródeł substancji organicznej z narzędzi, maszyn i obszarów roboczych, po których nastąpiłoby efektywne mycie, dezynfekcja oraz spłukanie, jak podano w ulotce MushTV 01/15: Zastosowanie środków chemicznych w uprawie pieczarek. Ta nowa informacja została podsumowana w pięciu kluczowych punktach wytłuszczonych na początku tej ulotki i być może wyjaśni poprzednie anomalie, gdzie kilku producentów otrzymujących podłoże z tego samego tunelu opisywało diametralnie różne poziomy infekcji, od jej braku aż do całkowitego braku plonów.
Monitorowanie i wykrywanie Powszechnie wiadomo, że środki zapobiegawcze w odniesieniu do niektórych szkodników i chorób pieczarek wdraża się dopiero wówczas, gdy spowodują one straty ekonomiczne, których nie można już zaakceptować, znane też jako próg ekonomiczny. W przypadku infekcji T. aggressivum szczególnie w fazie III luzem nie ma jednak takiego akceptowalnego progu. Konieczna jest stała czujność w każdym przypadku choroby, nawet najmniejsze jej objawy powinny nas skłonić do szybkich działań. Wczesne wykrywanie i właściwa identyfikacja infekcji zielonymi pleśniami są kluczowe przy podjęciu szybkiej akcji przez producentów podłoża i pieczarek, aby ograniczyć /zapobiec jej poważnym atakom. Dostępnych jest szereg wiarygodnych metod wykrywania, od prostych testów na istnienie/nieistnienie w postaci płytek lub gazików do badania powietrza i płytek do badania fragmentów podłoża, aż do zaawansowanych metod molekularnych PCR w czasie rzeczywistym opracowanych w celu sklasyfikowania T. aggressivum, których dopiero niedawno można było użyć do wykrycia infekcji w podłożu. Przy badaniu podłoża ważne jest pobranie reprezentatywnej próbki, przy czym kluczowe jest, aby ją dokładnie wymieszać przez poddaniem jej testom. Płytki z pożywką umieszczone blisko drzwi do tunelu podczas wyciągania z niego podłoża okazały się tanią i wiarygodną metodą pomiarową, ponieważ spory T. aggressivum pomimo iż nie są specjalnie lotne, mogą być łatwo przenoszone na cząsteczkach kurzu i drobinach podłoża. Każdy wstępnie pozytywny wynik dla T. aggressivum powinien zostać poparty badaniem PCR w czasie rzeczywistym, aby potwierdzić, że faktycznie mamy do czynienia z kolonią zielonych pleśni. Szybki czas obróbki próbki oraz możliwość określenia stadium zakażenia chorobą w czasie rzeczywistym powodują, że jest to najczęściej wybierana metoda wykrywania zakażenia w sytuacjach wysokiego ryzyka. Grzyby Agaricus i Trichoderma produkują lotne metabolity, które wzajemnie oddziałują na swój rozwój. Dzięki nowym technologiom diagnostycznym zastosowanym w projekcie MushTV i wciąż trwającemu w tym zakresie postępowi, porównywano sub. lotne w zdrowym i zainfekowanym podłożu. Pokazało to różnice we wzorcach substancji lotnych emitowanych po 12 dniach inkubacji z podłoża zdrowego i zainfekowanego T. agressivum.
Wyniki tych badań mogą pomóc w opracowaniu zaawansowanej, nieinwazyjnej metody wykrywania T. aggressivum podczas przerostu podłoża w masie przydatnej jako system wczesnego ostrzegania w kompostowniach. Zarówno w kompostowniach jak i zakładach uprawowych podjęto pilotażowe projekty badawcze, aby rozpoznać krytyczne punkty kontrolne dla pobrania próbek z optymalnych lokalizacji w celu wykrycia T. aggressivum. Poniższa lista może być stosowana jako przewodnik do pobierania próbek z częstotliwością uwarunkowaną standardowym oszacowaniem ryzyka:
Gdzie pobierać próbki w kompostowni Próbki podłoża/resztki: • Próbki podłoża fazy III po wyciągnięciu z tunelu, pobrane z taśmociągu. • Skupiska resztek podłoża na korpusie taśmociągu • Pozostałości pobrane z tyłu i z boków taśmy wyciągającej. • Materiał resztkowy z okolic urządzenia do mieszania suplementów (jeśli występuje) • Pozostałości z posadzek sąsiadujących z miejscem załadunku i ekspedycji pojazdów. • Pozostałości z tylnej części załadowywanego pojazdu. • Skupiska resztek z placu manewrowego. • Pozostałości z drugiego (powracającego) pojazdu oczekującego na ponowny załadunek / wysyłkę (jeśli występuje). Lokalizacja płytki do badania powietrza: • Poniżej wejścia do tunelu z którego wyciągane jest podłoże. • Na taśmie opróżniającej tunel. • W pobliżu miejsca dodawania suplementów (jeśli występuje). • W holu manewrowym, niedaleko obszaru, gdzie ma miejsce załadunek pojazdów. W badaniach przemysłowych w pięciu kompostowniach nie stwierdzono T. aggressivum w żadnym z krytycznych punktów kontroli próbek, ani też w pobliżu zakładu i samym podłożu fazy III (tabela 1). W niewielkim odsetku próbek podłoża fazy III wykryto natomiast inne gatunki Trichodermy (< 6%) a także sporadycznie inne pleśnie (Penicillium, Aspergillus, Mucor).
6. Urządzenia do analizy substancji lotnych
Table 1. Wyniki badań z kompostowni, gdzie wytwarza się podłoże fazy III Facility
T. aggressivum w zakładzie
Liczba tuneli z których pobrano próbki
T. aggressivum w podłożu fazy III
Liczba tuneli, w których wykryto wysoki poziom** innych pleśni
1
No
30
No
0
2
No
24
No
5
3
No
32
No
3
4
No
26
No
12 (7 Trichoderma spp)
5
No
30
No
2 (1 Trichoderma spp)
** Rozwój pleśni na ponad 5 z 10 płytek zawierających drobiny podłoża
• Wymaz z urządzeń (wózek widłowy, mikser do okrywy, ładowarka czołowa).
Miejsca pobrania próbek dla pieczarkarni Pobierając próbki do badań w zakładzie produkcji pieczarek należy zachować pewien stopień elastyczności, jeśli chodzi o miejsca ich pozyskania, w zależności od konkretnego zakładu. Próbki powinny zostać pobrane we wszystkich halach uprawowych, gdzie pojawiły się symptomy choroby i halach, gdzie właśnie dokonano załadunku. Więcej niż jednak próbka może zostać pobrana z biura lub stołówki, w zależności od wielkości tych pomieszczeń: • Wymaz z drzwi wewnętrznych i posadzek w halach uprawowych. • Wymaz z regałów • Wymaz z hali. • Próbka podłoża przy jakichkolwiek widocznych oznakach infekcji. • Wymaz ze stołówki i przestrzeni biurowej.
• Pozostałości podłoża z urządzeń stojących na placu. • Wymaz z rąk/odzieży i butów pracowników. W badaniu wzięto pod lupę cztery pieczarkarnie, w których miała ostatnio lub ma właśnie miejsce infekcja zielonymi pleśniami (Tabela 2). W żadnym z tych zakładów nie było możliwości sterylizacji parowej i wszystkie one stosowały jedynie mycie oraz dezynfekcję w ramach standardowych procedur higienicznych po zakończeniu cyklu uprawy. Gatunki trichodermy wykryto we wszystkich badanych pieczarkarniach a T. aggressivum potwierdzono na terenie trzech. Przy zbieraniu próbek w tych zakładach stało się jasne, że jeżeli Trichoderma występuje w uprawie, istnieje prawdopodobieństwo, że można ją z łatwością przenieść na zakażonych sprzętach i/lub pracownikach oraz rozprzestrzenić w wielu miejscach zakładu. To z kolei podkreśla potrzebę stosowania ścisłych procedur higienicznych, jak również wymaga świadomości i czujności u wszystkich zatrudnionych, którzy muszą wiedzieć, jak łatwo przenosi się zakażenie z jednego miejsca w drugie.
7 & 8. Rutynowe procedury monitorujące z zastosowaniem prostych testów płytowych dla drobin podłoża
Table 2. Wyniki badań z pieczarkarni w Europie (2012-2013) Pieczarkarnie Trichoderma
T. aggressivum obecność
Główne miejsca występowania Trichodermy
1
Tak
Tak
Hale uprawowe, drzwi do hal, narzędzia, stołówka, biuro, plac
2
Tak
Tak
Hale uprawowe, narzędzia, wózek widłowy, stołówka
3
Tak
Tak
Hale uprawowe, plac, wózki do zbiorów
4
Tak
Nie (inne gatunki Trichodermy)
Hale uprawowe, biuro, wózek widłowy
Strategie walki z chorobą Niezwykle istotne jest wdrożenie surowego reżimu higienicznego i stałe współdziałanie wszystkich uczestników procesu: kompostowni, firm transportowych i producentów pieczarek. Jest to podstawowy warunek każdego programu zapobiegania chorobom. Ważne są następujące działania wspólne:
Dodatkowe specjalne kroki dostosowane do każdego etapu procesu:
• Wdrożenie rutynowych procedur wykrywania/monitoringu dla T. aggressivum.
Należy przestrzegać stałych, rygorystycznych procedur higienicznych w tym wdrożyć programy regularnego mycia, dezynfekcji i płukania. Konieczne jest także właściwe postępowanie z grzybnią pieczarki i jej przechowywanie.
• Monitorowanie temperatury podłoża i/lub zwiększonej potrzeby chłodzenia. • Stałe sprawdzanie podłoża pod kątem występowania choroby. • Rozważne rozmieszczanie personelu przestrzegającego procedur higienicznych. • Zachowanie ostrożności w każdej sytuacji związanej z mieszaniem podłoża • W przypadku infekcji zastosowanie odpowiednich środków zapobiegawczych. • Poinformowanie pozostałych uczestników procesu produkcji o zaistniałym problemie. • Zastosowanie sterylizacji parowej na końcu procesu produkcji i sprawdzenie jego efektywności.
Kompostownie
Należy przestrzegać wytycznych dotyczących krytycznych punktów pobierania próbek do badań, wdrożyć rutynowe procedury monitorowania i podjąć natychmiastowe kroki, jeśli zachodzi taka potrzeba. Płytki powietrza i próbki wymazowe wraz z regularnym sprawdzaniem podłoża pomogą stwierdzić na ile wydajne są zastosowane procedury higieniczne. Optymalna częstotliwość badania będzie podlegała wahaniom i powinna być uwarunkowana standardową oceną ryzyka. Tam, gdzie istnieje taka możliwość załadunek i opróżnianie tuneli fazy III powinno być przeprowadzane z dwóch różnych stron, przy pomocy sprzętu przeznaczonego specjalnie do tego zadania, aby uniknąć zakażeń krzyżowych. W każdym przypadku powinno się rozdzielać maszyny oraz sprzęt przeznaczony do produkcji fazy II i III. Urządzenia do fazy III nie powinny być nigdy stosowane przy pracach z fazą II. Wszystkie widoczne resztki podłoża powinny zostać usunięte przed przystąpieniem do mycia urządzeń i maszyn. Należy być również świadomym i regularnie oczyszczać osady i usuwać cienkie warstwy biomasy, które naturalnie tworzą się na używanych sprzętach. W szczególności należy regularnie myć, dezynfekować i płukać taśmę wyciągarki. Podczas procesu szczepienia podłoża w masie należy sprawdzać zarówno temperaturę podłoża, jak i dane dotyczące chłodzenia. Szczególną czujność należy zachować w przypadku niewielkiego, trudnego do wyjaśnienia wzrostu temperatury, i w razie potrzeby podjąć odpowiednie kroki. Kwestią absolutnie konieczną jest gotowanie lub pasteryzacja tuneli pomiędzy poszczególnymi partiami podłoża fazy III. W przypadku wykrycia T. aggressivum is należy: • Skontaktować się z odpowiednią firmą transportową i producentami pieczarek. • Sprawdzić pozostałe ładunki pod kątem obecności choroby. • Pobrać próbki z punktów krytycznych, aby zlokalizować a następnie wykluczyć wszystkie ogniska infekcji. • Zwiększyć częstotliwość badania próbek i stopień zaawansowania testów, np. PCR w czasie rzeczywistym • Stosować mycie, dezynfekcję i płukanie wyciągarki po użyciu w każdym z tuneli. • Ładowanie podłoża powinno się odbywać kolejno na każdy z pojazdów, poszczególne ładunki nie powinny być ze sobą mieszane.
9, 10 & 11. Badania wykrywające mniej oczywiste obszary, które mogą skrywać źródła infekcji T. aggressivum
• Załadunek pojazdów z podłożem powinien być monitorowany poprzez wyłożenie płytki z pożywką
Wszystkie maszyny, urządzenia i personel biorący udział w załadunku fazy III powinny zostać odseparowane. Urządzenia i maszyny takie jak taśmociągi, ładowarki czołowe i czesarki powinny zostać dokładnie umyte i oczyszczone ze wszelkich pozostałości podłoża, zarówno przed zastosowaniem jak i natychmiast po nim. Należy być również świadomym i regularnie oczyszczać osady i usuwać cienkie warstwy biomasy, które naturalnie tworzą się na używanych sprzętach. Płytki powietrza i próbki wymazowe wraz z regularnym sprawdzaniem podłoża pomogą stwierdzić, na ile wydajne są zastosowane procedury higieniczne Temperatura podłoża powinna być sprawdzana po dostarczeniu go do pieczarkarni oraz przez kilka dni bezpośrednio po załadunku. W czasie krytycznych 3-5 dni po załadunku podłoża fazy III należy zachować czujność i aktywnie poszukiwać białych strzępków grzybni (zdjęcie 1 i 2), zielonego zarodnikowania, wzrostu temperatury podłoża oraz wyczuwać zapach inny niż generuje grzybnia pieczarki, itd. Gotowanie hal po zakończeniu każdego cyklu uprawy to najbardziej efektywny środek minimalizujący rozwój choroby. Gotowanie powinno odbywać się w temperaturze podłoża 65-70˚C przez minimum 8 godzin.
12 & 13. Reżim higieniczny w kompostowniach i zakładach uprawy pieczarek
Firmy transportowe Krytycznym ogniwem łańcucha produkcji jest regularne przemieszczanie podłoża pomiędzy kompostownią a producentem pieczarek. Przez cały czas należy zachowywać ścisły reżim higieniczny. Wszystkie urządzenia, które przemieszczają się pomiędzy zakładami powinny być często myte i dezynfekowane (wewnątrz i na zewnątrz) – minimum przed trafieniem do każdej z lokalizacji. Ze szczególną starannością należy usunąć wszystkie widoczne pozostałości podłoża. Załadunek hal powinien odbywać się kolejno poszczególnymi ładunkami podłoża – nie powinny one być ze sobą mieszane. Badania MushTV wykazały, że jakikolwiek proces polegający na mieszaniu podłoża i przerywaniu grzybni pieczarki może z łatwością spowodować przeniesienie niewielkiej infekcji na duże ilości podłoża. Potencjalna korzyść wyniesiona z ujednolicenia poszczególnych ładunków podłoża poprzez wymieszanie ich przy załadunku jest mniejsza niż potencjalne ryzyko rozprzestrzenienia niewielkiej infekcji T. aggressivum.
Zakłady uprawy pieczarek Załadunek podłoża fazy III powinien być działaniem o wysokiej randze ważności, przeprowadzanym jedynie po dokładnym umyciu, dezynfekcji i spłukaniu pomieszczeń, w których będzie miała miejsce uprawa oraz przylegających do nich osłon betonowych. Czynności te należy wykonywać w odosobnieniu – w tym czasie nie powinno się opróżniać hal z zebranym plonem, a wszystkie pozostałe hale powinny być zamknięte.
14. Obecność kurzu z podłoża na tunelu uprawowym po jego opróżnieniu, wzmacnia znaczenie efektywnego “gotowania” podłoża parą wodna Jeśli wykryjemy T. aggressivum należy: • Skontaktować się odpowiednimi producentami podłoża i firmami transportowymi. • Ograniczyć dostęp do zakładu do niezbędnego minimum. • Pobrać próbki z punktów krytycznych, aby zlokalizować a następnie wykluczyć wszystkie ogniska infekcji. • Zwiększyć wymiar programów mycia i zachowania higieny. • Zwracać uwagę na wspólne przestrzenie (stołówki, toalety, biura, pakownie) i urządzenia (panele dotykowe, klawiatury komputerów, telefony itd.). • Być świadomym potencjalnych zakażeń krzyżowych, szczególnie kiedy podłoże jest mieszane lub grzybnia pieczarki przerwana (należy np. rozważyć konieczność ponownego czesania) • Szczególną uwagę należy zachować podczas załadunku – nie mieszać ładunków, dokonywać załadunku od razu i rozważyć dolewanie wody. • Na końcu cyklu uprawy przeprowadzić aktywną sterylizację parową (65-70˚C w podłożu przez minimum 8 godzin) kiedy podłoże jest w hali oraz po jego usunięciu.
Dalsze informacje Ulotki informacyjne Mush TV 01/15: Chemiczne środki dezynfekcyjne w uprawie pieczarek. 02/15; Zapobieganie chorobie brązowienia kapelusza pieczarki wywołanej przez wirus X
HDC Podsumowania i raporty dla producentów pieczarek Do znalezienia na stronie internetowej HDC (www.hdc.org.uk) kopie M 57 and 50.
04/15: Choroby grzybowe pieczarek i ich zwalczanie
Podziękowania W tym miejscu składamy podziękowania dla Caroline van der Horst, C4C Holdings BV, Netherlands; Krystiana Szudygi SGBU, Poland; Patricka Delva, NV Karela Sterckxa, Belgium; i Pieta Liempensa, Hooymans Compost BV, Netherlands za ich fachowe porady oraz pomocne komentarze podczas przygotowywania niniejszej ulotki.
Prawa autorskie do zdjęć Zdjęcia użyczone dzięki uprzejmości i chronione prawem autorskim AFBI i Hooymans Compost BV.
Izba Rozwoju Rolnictwa i Ogrodnictwa (Agriculture and Horticulture Development Board) działająca poprzez oddział HDC dokłada wszelkich starań, aby informacje zawarte w tym dokumencie były dokładne w momencie oddania ich do druku, nie udziela ona jednak w tej kwestii żadnej gwarancji i do maksymalnej granicy dopuszczalnej prawem nie przejmuje odpowiedzialności za straty, szkody czy też wypadki spowodowane (łącznie z powstałymi wskutek zaniedbania) których doznano bezpośrednio lub pośrednio w związku z informacjami i opiniami podanymi lub pominiętymi w niniejszym dokumencie. © Izba Rozwoju Rolnictwa i Ogrodnictwa 2015. Żadna z części niniejszej publikacji nie może być powielana w jakiejkolwiek formie materialnej (w tym także kopiowana ani przechowywana w jakiejkolwiek postaci na nośniku elektronicznym) ani też kopiowana, adaptowana, publikowana ani rozpowszechniana (w formie fizycznej, elektronicznej ani żadnej innej) bez uzyskania uprzednio pisemnej zgody Izby Rozwoju Rolnictwa i Ogrodnictwa. Dopuszczalne jest jedynie reprodukowanie zawartych tutaj informacji w ich oryginalnej formie w celu solidnego posłużenia się nimi, z podaniem jako źródła informacji Izby Rozwoju Rolnictwa i Ogrodnictwa lub zgodnie z przepisami ustawy o prawie autorskim i patentowym 1988. Wszystkie prawa zastrzeżone.
Contact us Project Co-ordinator Dr. Helen Grogan Teagasc, Ashtown Research Centre, Dublin 15, Ireland Tel: 00 353 1 8059780 Email:
[email protected] Communications Co-ordinator Ruth Ashfield HDC, Stoneleigh Park, Warwickshire, UK Tel: 00 44 (0) 247 647 8663 Email:
[email protected]
For more information visit www.mushtv.eu
