Młodzi jako problem i wyzwanie
Warszawa, 30 maja 2011 Paweł Dobrowolski
[email protected]
Streszczenie 1. Młodzi nie są problemem lecz dojną krową. To młodzi płaca za starzenie się społeczeństwa i marnotrawstwo PRL. A kolejni rządzący bez względu na panujący system i opcję polityczną robią dobrze obywatelom tu i teraz przerzucając koszty na młodych.
2. Model transferów międzygeneracyjnych wypracowany w epoce wysokiej dzietności, stał się w epoce niskiej dzietności niesprawiedliwy, bowiem powoduje, że pokolenia starsze obciążają młodzież i pokolenia nienarodzone, nieproporcjonalnie dużą częścią kosztów starzenia się społeczeństwa.
3. Starsi Polacy za pośrednictwem budżetu podnoszą swoją stopę życiową, a rachunek za własną konsumpcję,w postaci oficjalnego długu publicznego oraz wysokich niezewidencjonowanych zobowiązań państwa, przerzucają na młodych obywateli. Zapłacą go młodzi i jeszcze nienarodzeni w wyższych podatkach, niższych świadczeniach i gorszej infrastrukturze publicznej.
4. Nie ma żadnego konfliktu pokoleń, bo młodzi nie widzą i nie wiedzą jak są wykorzystywani. Konflikt będzie, gdy młodzi zrozumieją skalę redystrybucji międzypokoleniowej od młodszych do starszych za dekadę do dwóch dekad. Ale wtedy będzie za późno by uniknąć brutalnego zderzenia pokoleniowych egoizmów...
Starzejemy się... a to kosztuje.
12 11 10 9 8 7 6 5 4 3 2
Źródło: Główny Urząd Statystyczny
19 60 19 65 19 70 19 75 19 80 19 85 19 90 19 95 20 00 20 05
(emeryci + reniciści) / osoby w wieku produkcyjnym
Osoby w wieku produkcyjnym do liczby emerytów i rencistów
By system emerytalny był neutralny pieniężnie dla poszczególnych pokoleń przejście na emerytury kapitałowe (czyli takie które są finansowane z oszczędności przyszłych emerytów, a nie z podatków nałożonych na ich dzieci i wnuków) należało zacząć za Gomułki. Zamiast reformować politycy PRL rozdawali przywileje emerytalne rolnikom, górnikom, hutnikom, kolejarzom i nauczycielom... na koszt przyszłych pokoleń, czyli dzisiejszych młodych.
Polacy są bardzo chojni wobec emerytów % PKB wydawanego na emerytury i renty
15
Włochy
14
Austria Francja Portugalia Grecja Szwajcaria Niemcy Szwecja Holandia Węgry Belgia Dania Finlandia
13 12
Polska 11 10
Słowenia Hiszpania Wlk. Brytania Czechy Luksemburg Islandia Litwa Estonia Słowacja Bułgaria Cypr Rumunia Malta
9 8 7 6
Łotwa
Irlandia Norwegia
5 10
12
14
16
18
20
% społeczeństwa w wieku 65+
22
Źródło: Eurostat, dane za 2008
Pomimo młodego jak na Europę społeczeństwa Polska jest w grupie państw wydających największy procent PKB na emerytury.
Za utratowanie ZUS zapłacą młodzi Obecni młodzi zapłacą za emerytury dwa razy – najpierw za emerytury swoich dziadków i rodziców, a potem za własne.
1
System pokoleniowy
System składkowy
(dzieci i wnuki płacą za dziadków i rodziców)
(każdy oszczędza na własną emeryturę)
2
3
4
5
6
7
8
9
Pokolenia przejściowe (płacą dwa razy)
Reforma emerytalna z 1999 roku uchroni ZUS przed bankructwem. W zamian młodzi dostaną niższe emerytury niż te z ZUS. W ZUS relacja ostatniej pensji do emerytury wynosi ok 60%, a w OFE ok. 30%.
Starsi młodszym zostawią długi Oficjalny Dług Publiczny na Głowę Polaka ( w zł ) 20 000
18 000
16 000
zł / Polaka
14 000
12 000
10 000
8 000
6 000
19 99 20 00 20 01 20 02 20 03 20 04 20 05 20 06 20 07 20 08 20 09 20 10
Dług wobec banków i obligatariuszy księgowany jest memoriałowo (w całej wartości gdy powstaje), natomiast zobowiązania emerytalne są księgowane kasowo (czyli w roku wypłaty).
Oficjalny dług publiczny wynosi ok 56% PKB, czyli ok 20 tys na głowę każdego obywatela. Lecz prawdziwy dług publiczny Polski (dług oficjalny + ukryte ale wymagalne zobowiązania budżetu) wynosi ponad 200%, czyli ponad 90 tys zł na głowę każdego obywatela.
Skok Tuska i Boniego na OFE obciąży młodych Pokusa robienia dobrze tu i teraz obywatelom na koszt przyszłych pokoleń jest wiecznie żywa bez względu na system polityczny oraz personalia rządzących.
Premier Tusk i minister Boni chwalą się, że antyreforma OFE do roku 2020 zmniejszy potrzeby pożyczkowe państwa o 195 miliardów. Mają rację.
Niestety mają też nadzieję, że młodzi nie zauważą, że skok na OFE tylko do 2020 wyhoduje na kontach ZUS dług w wysokości 232 miliardów.
Wyborcy tu i teraz zaoszczędzą 195 miliardów. A młodzi będą na sam rok 2020 do tyłu o 232 miliardy. Na koszt przyszłych pokoleń: Gierek dał emerytury rolnikom, Jaruzelski dał przywilej wcześniejszych emerytur dla wybranych branż, SLD za Kwaśniewskiego dało łatwe renty oraz przywileje emerytalne sędziom i prokuratorom, PiS zwiększył indeksację emerytur o wzrost płac, Tusk z Bonim wykonali skok na OFE. Strach pytać co będzie dalej...
Starsi Polacy unikają pracy Stopa zatrudnienia osób w wieku 55-64 90 80
Średnia
70 60
%
50 40 30 20 10
Iceland Sweden Norway Switzerland Germany Denmark United Kingdom Cyprus Finland Estonia Netherlands Ireland Portugal Lithuania Latvia Czech Republic Spain Bulgaria Austria Greece Romania Slovakia France Luxembourg Belgium Italy Croatia Slovenia Hungary Macedonia Poland Malta Turkey
0
Źródło: Eurostat
Dla starszych Polaków z pracą: niski oficjalny wiek emerytalny, wczesne emerytury, oraz chojne rozdawane renty pozwalają żyć na koszt młodszych częściej niż inni Europejczycy. Dla starszych Polaków bez pracy: uregulowania takie jak ochrona przed zwolnieniem w okresie przedemerytalnym czynią ich niezatrudnialnymi i zmuszają do życia na koszt młodszych.
5 55 5 20 5 5
0 0 000 0 0 0 0
Germany Germany Netherlands Germany Netherlands Denmark Netherla Germany Germany Germany Denmark Germany Germany Austria Germany Germany Austria Netherlands Netherlands Denmark Netherlands Netherlands Netherla Austria Norway Netherlands Austria Lithuania Denmark Germany Lithuania Denmark Ireland Austria Denmark Malta Ireland Denmark Denmark Norway Austria Ireland Austria Denmark Austria Ireland Latvia Denmark Norway Netherlands Austria Slovenia Ireland Austria Ireland Cyprus Netherlands Austria Cyprus Slovenia Ireland Ireland Malta Cyprus Norway Luxemb Luxembour Norway Norway Czech Republic Denmark Turkey Latvia Cyprus Luxembourg Cyprus Latvia Portugal Latvia Lithuania Latvia Luxembour Czech Republic Norway Bulgaria Portugal Cyprus Sweden Cyprus United Slovenia Cyprus Luxembourg Czech Hungary Hungary Czech Estonia Cyprus Estonia Malta Portugal Portugal Latvia Slovenia Portugal United Portugal Slovenia Hungary Portugal Estonia Hungary Hungary United Estonia Estonia Cyprus Luxemb Portugal Norway United Bulgaria Norway Slovenia Portugal Norway Cyprus UnitedTurkey Kingdom Turkey Turkey United Ireland United Malta France Lithuania Bulgaria Bulgaria United United Latvia Luxembour Lithuania Czech Lithuania Czech Slovenia Malta Poland Finland Spain Slovenia Portugal Malta Latvia Estonia Luxembourg Latvia Portugal Slovakia Czech Czech Malta Ireland France Belgium Czech Belgium France Slovakia Turkey Spain Belgium France Bulgaria Finland Belgium Slovenia Sweden Estonia United United Czech Slovenia Estonia Malta Belgium Poland Sweden Malta Finland Poland France Finland Finland France Luxembourg Romania Ireland France Lithuania Czech Finland Hungary Spain Slovenia Estonia Finland Estonia Malta Romania Romania Belgium Belgium Finland Romania Hungary Finland Hungary France Finland Finland Hungary France Sweden Malta Bulgaria Romania Luxembourg Belgium Spain Slovakia Estonia Hungary Spain Belgium Bulgaria Spain Belgium France Italy Spain Lithuania Latvia Luxembourg Lithuania Romania Spain Lithuania France Romania Slovakia Bulgaria Greece Lithuania Italy Romania Slovakia Italy Romania Poland Greece Romania Italy Croatia Spain Greece Sweden Sweden Bulgaria Italy Bulgaria Sweden Slovakia Italy Hungary Croatia Bulgaria Greece Italy Greece Slovakia Slovakia Romania Greece Sweden Latvia Greece Slovakia Italy Slovakia Slovakia Croatia Greece Croatia Italy Greece Poland Italy Italy Poland Croatia Poland Poland Poland Greece Croatia Poland Sweden Sweden Croatia Greece Croatia Poland Spain Spain
Młodzi bezrobotni zostali wypchnięci z Polski do UE
Różnica w stopie bezrobocia młodych (do 25) i starych (25 do 74) od 2000 do 2010: Różnica stopie bezrobocia 2004 Różnica w stopiebezrobocia bezrobocia młodych młodych starych ww2006 2003 Różnica ww stopie młodychiiii istarych starychw 2007 2008 Różnica w stopie bezrobocia młodych starych w 2009 Różnica w stopie bezrobocia młodych starych w 2002
Różnica pomiędzy stopą bezrobocia młodych starych ww2010 2000 Różnica pomiędzy stopą bezrobocia młodych ii istarych w Różnica w stopie bezrobocia młodych i starych w 2005 Różnica między stopą bezrobocia młodych starych 2001
25 1830 25 25 18 30 25 25 25 16 16 25 20 1425 20 2014 20 20 20 12 12 20 20 15 10 15 151510 15 15815 8 15 10 10 6 10 10 10 6 10 4 10 10
30
25
20
15
10
554 2
5
0
Co wypycha młodych z polskiego rynku pracy W każdym kraju bezrobocie młodych jest wyższe niż starszych. Ale w Polsce ta różnica na niekorzyść młodych jest o o wiele wyższa niż w innych krajach.
Co wypycha młodych z polskiego rynku pracy: Bardzo wysokie opodatkowanie pracy - szczególnie dotkliwe dla młodych, których praca jest mniej warta, gdyż nie mają jeszcze doświadczenia Związki zawodowe trzymające przemysł, Zachłanne korporacje zawodowe w usługach, Socjalistyczny kodeks pracy uprzywilejowuje pracujących (czyli starszych) oraz zwiększa koszt pracy co jest szczególnie dotkliwe dla młodych.
50
5
Ryzyko ubóstwa = dochód po transferach poniżej 60% mediany
Hungary Luxembourg Iceland Czech Republic Denmark Netherlands Slovenia NorwayFrance Slovakia Cyprus FinlandNorway SwedenIceland CzechPoland Germany Austria GermanyAustria NetherlandsIreland Belgium Sweden Slovakia Malta France Denmark Switzerland Italy Croatia Slovenia Ireland Portugal Estonia Romania Hungary Greece Malta Belgium UnitedFinland Luxembour United Kingdom Portugal Spain Poland Lithuania Greece Switzerland SpainCroatia Lithuania Estonia Italy Bulgaria Bulgaria Latvia LatviaCyprus Romania
Bieda w Polsce dotyka głównie ludzi młodych, a nie emerytów.
Wbrew powszechnie panującym poglądom to dzieci są Ryzyko ubóstwa nadreprezentowane w populacji ubogich:
w Polsce zmniejsza się wraz z wiekiem. Ryzyko ubóstwa w grupie powyżej 65 lat
60
Ryzyko ubóstwa w grupie poniżej 18 lat
35
40
30
30
25
20
20
15
10
10
0
0
Źródło: Eurostat
Młodzi już przegrali gospodarczy konflikt pokoleniowy Ludność i udział w wyborach według wieku 12 10 71%
Procent biorących udział w wyborach w danej grupie wiekowej
8 miliony
W sytuacji gdy młodzi są małą grupą wyborców, a dotego nieświadomą kosztów nań nakładanych nie można dziwić się politykom, którzy działają na szkodę młodych.
68%
6
Ludność Głosujący
43%
4 2 18 - 34
35 - 54
55 +
wiek Źródło: "Rocznik Demograficzny 2002" GUS, "Uzasadnienia przyczyny absencji wyborczej" CBOS
Starsi są roszczeniowi i zorganizowani w związki zawodowe, partie polityczne, i korporacje zawodowe. Młodsi praktykują indywidualne strategie polepszenia stopy życiowej. Mogą co najwyżej zastosować szantaż emigracyjny.
C.d.n. w najbliższej dekadzie 1. Ok 10 mln osób z pierwszego powojennego wyżu przejdzie na emerytury na koszt młodych. 2. Renta gospodarcza z wejścia na rynek pracy wyżu demograficznego lat 80ych właśnie się kończy. 3. Wyczerpią się proste rezerwy (eliminowanie marnotrwastwa PRL, znacznie niższe koszty prace niż w Europie Zachodniej, oraz kupowanie na kredyt zachodnich technologi) wzrostu stosowane w ostatnich 20 latach. 4. Obecne historycznie niskie koszty pożyczania kończą się – kryzysy niewypłacalności państw chodzą stadami.
Przerzucanie kosztów w przyszłość na kolejne pokolenia się kończy. Niegdysiejsza odległa przyszłość jest tuż, tuż...
Dziękuję za uwagę
Pytania i prośby o kopię prezentacji proszę słać na:
[email protected]
Więcej na temat gospodarczego konfliktu pokoleń Wysokość długu publicznego Polski, Paweł Dobrowolski, Raport Instytut Sobieskiego nr 35, 9 wrzesnia 2009 http://www.sobieski.org.pl/news.php?id=562 Rolowanie młodych, Paweł Dobrowolski, Wprost Numer: 41/2009 (1394) http://www.wprost.pl/ar/173495/Rolowanie-mlodych/
"Prosimy o sprawiedliwsze rozłożenie ciężarów starzenia się społeczeństwa", Paweł Dobrowolski, www.liberte.pl, pazdziernik 2008 http://www.liberte.pl/gospodarka/176.html "Jak zapobiec konfliktowi pokoleń w Polsce?", Rafal Antczak, Paweł Dobrowolski, rozdział w "W poszukiwaniu kompasu dla Polski" red. Jan Szomburg, str 159-167, IBnGR, 2007. http://www.dobrowol.org/drobiazgi/W_poszukiwaniu_kompasu_dla_Polski.pdf "Najgorzej mają młodzi", Rafał Antczak, Paweł Dobrowolski, Ryszard Petru, Gazeta Wyborcza, 28 lipca 2006; http://www.dobrowol.org/najgorzejmajamlodzi.html „Starsi Polacy żyją na koszt młodszych Polaków - zarys zjawiska. Kto płaci za starzenie się społeczeństwa i marnotrawstwo PRL", Paweł Dobrowolski, Instytut Sobieskiego, Warszawa, 1 czerwca 2006 http://www.sobieski.org.pl//panel/plugins/newsy/files/raport__IS_Pawel_Dobrowol ski20060626192350.pdf
Może młodzi mogą wyjechać... a kto wtedy zapłaci ZUS...
Źródło: Taxing Wages, OECD 2011
60,0 60,0 50,0 50,0 40,0 40,0 30,0 30,0 20,0 20,0 10,0 10,0 0,0 0,0
NewZealand Zealand New Korea Korea Chile Israel Mexico Mexico Israel Chile Ireland Ireland United States Canada Canada Australia Japan UnitedAustralia States Luxembourg United_Kingdom Japan Luxembourg United Kingdom Greece Portugal Turkey Iceland Portugal Greece Norway Norway Denmark Turkey Poland Finland Iceland Spain Switzerland Spain Denmark Estonia Slovenia Finland Poland Czech Republic Estonia SlovakRepublic Republic Czech Slovenia Slovak Republic Sweden Switzerland Hungary Sweden Austria Austria Germany Hungary France Germany Italy France Netherlands Netherlands Belgium Italy Belgium
W latach 2007-08 przeprowadzając się do Irlandi osoba prowadząca jednoosobowe gospodarstwo domowe bez dzieci zmniejszała opodatkowanie swojej pracy z czterdziestu paru do dwudziestu paru procent...
Obciążenie pracy podatkami: jednosobowe gospodarstwo domowe Obciążenie pracy podatkami: jednosobowe gospodarstwo domowe zarabiające 100% zarabiające 67%przeciętnej przeciętnej
Pokolenie „1200 złotych" może wyjechać z Polski i zostać pokoleniem „1000 euro”. To swoisty szantaż: albo obniżycie wydatki budżetu, zadłużenie państwa oraz podatki, albo Polska wpadnie w dziurę nie do załatania. Bez młodych Polska się nie rozwinie, a może nawet zbankrutuje Już chyba wpadliśmy w spiralę zadłużenia...
0% Vietnam Morocco Korea Peru Mauritius El Salvador Cape Verde Senegal Dominican Rep Mexico Chile Colombia Ecaudor Ireland Bolivia Argetnina USA Denmark Iran Canada Netherlands Philippines Belgium Spain Costa Rica United_Kingdo Nicaragua Turkey Japan Lithuania Moldova Luxembourg Finland France Germany Estonia Kyrygyzstan Austria Greece Croatia Hungary Portugal Slovakia Uruguay Italy Malta Slovenia Ukraine Romania Poland Macedonia Brazil
% PKB Szacunek ukrytego długo publicznego
Ukryty publiczny dług emerytalny
600%
500%
400%
300%
200%
100%
Źródło: obliczenia własne na podstawie przeglądu literatury przedmiotu
Szacunek oficjalnego i ukrytego długu publicznego Oficjalny i ukryty dług publiczny jako % PKB
400% 350% 300% Średnia 250% Ukryty
200%
Oficjalny 150% 100% 50%
Ireland Denmark Spain Netherlands USA Lithuania Luxembourg United_King Turkey Estonia Finland Poland Belgium Croatia Slovakia France Germany Austria Portugal Hungary Romania Slovenia Greece Malta Italy
0%
Źródło: dług oficjalny Eurostat, dług ukryty obliczenia własne na podstawie przeglądu literatury przedmiotu
